Tashmë debati për dosjen e Martin Camajt dhe Ernest Kolqit ka kaluar nga armiqtë te miqtë. Pas replikave të kundërshtarëve, Auron Taren e ka kundërshtuar edhe miku i tij Artan Shkreli, një nga studiuesit më të mirë në Shqipëri dhe një inxhinier mjaft i zoti. Shkreli i quajti njolla në biografinë e Camajt dhe Koliqit atë që është publikuar nga Tare. Ndërkohë i menjëhershëm ka qenë reagimi i mikut të tij Auron Tare.
Në një status në Facebook Tare ka publikuar dy fotografi gjatë kohës së pushtimit Italian ku Ernest Koliqi del bashkë me ministrin e Jashtëm të Italisë Galeazzo Ciano, Mëkëmbësin Francesco Jakomoni dhe të tjerë dhe i veshur me uniformën fashiste.
“Më sipër lexoni ju lutem shënimin e Kontit Ciano Minister i Jashtem i Italiase fashiste i cili shkruan se e urdhëroi Koliqin të hartonte një plan sipas udhëzimeve të tij ku pika e trete është qartësisht e qarte. “Organizim klandestin (i fshehte) ushtarak kur kriza Jugosllave do te ishte e pa shmangshme” Ky shënim është në Maj të 1939 pra nuk ka lidhje me asnjë qasje anti komuniste por me një sulm ushtarak te planifikuar nga fashizmi kundër Greqisë dhe Jugosllavisë ku Koliqi i jepej një detyrë e qarte ushtarake dhe propagandistike”.
Më poshtë shkrimi i plotë i Auron Tares (i pa redaktuar)
Për Mikun tim Artan Shkreli
Nga AURON TARE
Besoj foto eshte mjaft e qarte dhe nuk ka asnje diskutim mbi rendesine e madhe qe Koliqi i dha ideologjise fashiste dhe sherbimin e tij per kete ideologji. (foto Jakomoni, Mborja sekretari i Partise Fashiste. Koliqi. Ciano, Galeazzo Minister i Jashtem i Fashizmit, Bottai, Giuseppe Minister i Propagandes Fashiste, Jacomoni, Francesco, mekembesi i Mbretit,
JULY 22, 1939
I receive Koliegi [Koliqi], ëith ëhom I discussed the problem of Kossovo and of Ciamuria. He ëill prepare a memorandum on our plans. I give these instructions for action in three successive stages: (1) general broad propaganda laying stress on culture and religion; (2) similar propaganda concentrating on direct action; (3) clandestine military organization to be ready for the moment ëhen the inevitable Yugoslav crisis comes to a head.
Konti Galeazzo Ciano Minister i Jashtem i Fashizmit.
Per te gjithe intelektualet qe sot mbrojne me pasion se bashkepunimi me fashizmin ishte dicka e lavderueshme dhe si i tille Koliqi nuk ka perse ti permendet ky fakt deshiroj tju them se:
Gjygji i Nurembergut dhe denazistifikimi i Gjermanise ja u ka kthy pergjigjien nje here e mire te gjithe ketyre intelektualeve tane se si bota e iluminume europiane dhe anglo saksone e denoi kete teori. E dyta qe shume eksponente fashiste dhe naziste hyne ne sherbimin e pales fituese edhe ky eshte nje fakt i njohur. Field Mareshali Paulus psh i sherbeu deri ne fund sovjetikeve dhe Gjenerali Gehlen i sherbeu amerikaneve. Por kjo ne syte e historise i ka cilesuar qartesisht si “bashkepunetore”. Ti sherbesh njeres apo tjetres pale dhe te paguhesh quhet qartesisht sherbim dhe jo patriotizem. Patriotizem eshte ajo pune qe shume shqiptare ketej apo andej kufirit u munduan qe te kontribuonin dhe te mbronin pavaresine territoriale shqiptare edhe ne pse ne fund ideologjia komuniste i zhgenjeu dhe i braktisi. Qe Koliqi ishte nje shkrim i mire kjo nuk ka diskutim. Qe Koliqi e donte vendin e tij edhe kjo nuk eshte diskutuar ndonje here. Qe Koliqi i sherbeu me zell Italise fashiste dhe pas Luftes po Italise dhe disa sherbimeve te tjera edhe ky eshte nje fakt qe nuk ka perser te diskutohet. Te gjitha keto e bejne Koliqin nje personazh me drite hijet e veta dhe nuk i heqin atij atributet letrare. Me siper lexoni ju lutem shenimin e Kontit Ciano MInister i Jashtem i Italiase fashiste i cili shkruan se e urdheroi Koliqin te hartonte nje plan sipas udhezimeve te tij ku pika e trete eshte qartesisht e qarte. “Organizim klandestin (i fshehte) ushtarak kur kriza Jugosllave do te ishte e pa shmangshme” Ky shenim eshte ne Maj te 1939 pra nuk ka lidhje me asnje qasje anti komuniste por me nje sulm ushtarak te planifikuar nga fashizmi kunder Greqise dhe Jugosllavise ku Koliqi i jepej nje detyre e qarte ushtarake dhe propagandistike.
E nderkohe ne Maj po ky Ciano shkruante ne Ditarin e tij.
MAY 12, 1939
There ëas a bit of a storm in intellectual circles in Albania, ëhich explains ëhy tëenty or so persons ëill immediately be sent to concentration camps. There must not be the least sign of ëeakness; justice and force must be the characteristics of the neë regime”.
Pra nderkohe qe Koliqi hartonte raportin e kerkuar nga Ciano, 20 intelektuale shqiptare dergoheshin ne kampet e perqendrimit italian se kundershtonin pushtimin fashit. Aa po harrova keta intelektualet e sotem kane ndonje koment per keta pararendes te tyre qe u derguan ne kampet e perqendrimit?
P.S shenim per AIDSSH Ditari i Deklasifikuar i Kontit Ciano nuk eshte ne fondin e ketij institucioni prandaj jemi te detyruar ta botojme pa marre lejen perkatese prane ketij institucioni.
Koliqi-Camaj
Nga ARTAN SHKRELI
pavaresisht mosbindjes sime per natyren e “njollave” ne biografine e kesaj dysheje – qe komunizmi i beri bashke dhe post-komunizmi po i saldon si vellezer siameze – per respekt te “Pejzazheve te Fjales” qe rihapi diskutimet, e qe per mua eshte revista me e mire e debatit dhe kritikes kulturore e shoqerore ne patalogun shqiptar, po percoj ne murin tim ate çka Adrian Paci thote lidhur me argumentin:
“Ambienti kulturor shqiptar nuk na paraqitet si një sistem i rregulluem e i ngurtësuem monumentesh të paluejtshëm që rrinë aty me shekuj. Ai i ngjan ambjenteve tona urbane; pa sistem, pa referenca të mirëpercaktueme, ku i forti i bjen të ligut e ku shpërndamja e vëllimeve nuk orjenton, por krijon konfuzion. Ka në këtë rrëmujë edhe tentativa groteske për monumentalizime butaforike e patetike. Në këtë pikë jam dakort me Peizazhet e Fjales se demonumentalizimi dhe çlirimi nga patetizmat mbetet i nevojshëm, por po aq i nevojshem asht edhe ndërtimi i sistemit të referencave ku vlerat marrin vendin e tyne e nuk nëpërkamben.
Camaj e Koliqi nuk ja kanë marrë frymën me monumentalitetin e tyne ambjentit kulturor shqiptar. Ata nuk ka shumë që kanë dalë nga harresa e mohimi që u kishte rezervue regjimi. Nëse dikush e ka për zemër ekologjinë e ambjentit tonë kulturor, nuk mundet mos me u nisë nga kjo pikë, pra nga fakti se jena duke folë për dy autorë që vuejn ende nga mohimi i dhunshëm po aq sa nga kakofonia e rrumpallizimi i jetës kulturore të këtyne viteve post komunizëm.
Ata sigurisht nuk janë të pakritikueshëm e një vështrim kritik mbi veprën e mbi jetën e tyne nuk i ban dam askujt.
Por këtu del ne pah nevoja e një morali të kritikës. Ky moral presupozon që përjashtimi i dhunshëm që regjimi u ka ba këtyne autorëve të zgjojë te seicili që merr persipër qasjen kritike, ndjenjën se po prek një trup të landuem, një trup që ka kalue traumën e dhunës. Mendoj se moralit intelektual shqiptar i mungon sensi i pendesës për atë të keqe që ka përshkue jetën kulturore shqiptare nën diktaturë. Ndjenja e pendesës nuk asht e lidhun me fajin individual, por e ban seicilin përgjegjës që, para se me folë, me ia ndie dhimjen që kanë provue viktimat e brutalitetit komunist shqiptar.
Por në vend të dhimbjes e pendesës, shpesh herë (e këtu dalim përtej rastit në fjalë) ndeshemi me një lloj kulimlleku intelektual, me një zgërdhimje mbrapashpinëse, me një dashakeqësi cinike e ndjenjë demek superioriteti, që nuk don asesi me i ba llogaritë me padrejtësine e madhe dhe prishjen e drejtpeshimit me të cilën ambjenti kulturor shqiptar doli nga diktatura.
Asht e vërtete se analiza kritike ka nevojë per ftohtësine e shikimit e nuk mbahet në kambë me sentimentalizma, por morali i kritikës për të cilin e kam fjalën nuk ka kurrfarë lidhjeje me sentimentalizmin”.
