Rebelimi i vitit 1968, një revolucion që ndryshoi botën

113 563 lexime

124,178FansaPëlqeje

Pushteti u frikësua nga revolucioni që nuk përparoi, por ishte protesta që pati ndikim në dekadat që do të vinin

 

Revolucioni më i rëndësishëm dhe më pak i suksesshëm i veshjeve ndodhi në Francë, dhe veçanërisht në Paris, midis majit dhe qershorit të vitit 1968. Një revoltë që nuk kërkonte të vinte në pushtet, por të ndryshonte shoqërinë, një lëvizje për të kërkuar më shumë liri në sferën private sesa të vinte në pikëpyetje sferën publike. Askujt nuk i shkoi mendja, askush nuk mund ta ndalonte.

Në 3 maj studentë nga Universiteti i Nanterrës, i cili sapo ishte mbyllur, u transferuan në Sorbonë. Policia ndërhyri. 600 vetë u arrestuan. U ngritën barrikada. Dy javë më vonë, ishin dhjetë milionë punëtorë që mbështetën gjeneralin, të goditur nga sindikatat në një paralizë të paparë në Francën e pasluftës. Republika Franceze u drodh. As trenat, as fabrikat, as aeroportet nuk funksionuan.

Praktikisht asnjë makinë nuk lëvizte në Paris. Televizioni publik dhe radioja mbështetën grevën. Edhe Festivali i Filmit në Kanë u ndërpre. Megjithëse qetësia u kthye në qershor, asgjë nuk do të ishte kurrë si më parë. Revolucioni që nuk u materializua, pati një ndikim të qëndrueshëm. Siç e thotë dhe Joaquín Estefanía në librin e tij Revolución. P

esëdhjetë vjet rebelim, maji i ’68-ës shkundi shumë çështje të ndryshme, si ambientalizmi, liria seksuale, edukimi i barabartë ose feminizmi dhe të gjitha u promovuan si kurrë më parë. Maji francez shndërroi idetë dhe vlerat morale, nuk e ndryshoi fuqinë dhe as sistemin. Ishte një shpërthim lirish dhe çështjesh. Të drejtat civile, antinuklearizmi, revolucioni seksual, antilufta, u strehuan nën një ombrellë që kërkonte një moral dhe një seksualitet të ri. Perspektivat libertine u kanalizuan më vonë në feminizëm, ekologji dhe luftën kundër racizmit. Fryma e majit të vitit ’68 shërbeu kundër çdo diskriminimi. Historiani Pascal Ory e përshkruan atë në të përjavshmen L’Express si ngjarja që e bëri atë të shkojë nga një gjeneralist në majtizëm të specializuar.

 

Precedentët

Bota po ndryshonte, jo vetëm në Francë. Falë prosperitetit të periudhës së pasluftës, një kulturë rebele rinore mbizotëroi si një shoqëri amerikane konsumatore, e cila bëri rrugën e saj dhe formoi një kulturë të kohës së lirë, e cila ishte e pazakontë deri në atë kohë. Në Shtetet e Bashkuara beatnikët (të rinjtë e viteve ‘50-‘60) mishëruan frymën e re individuale, por protestat u mbajtën dhe për të mbrojtur liritë dhe të drejtat civile. Në Francë, reforma universitare e vitit 1967 shkaktoi trazira dhe ngjalli farat e ndryshimit. Zemërimi për luftën e Vietnamit ishte një katalizator për protestat e zakonshme në Amerikë dhe Evropë. Për këtë arsye, demonstratat e studentëve ishin regjistruar më parë në Gjermani dhe Holandë, e mandej në Francë.

Parizienët e rinj tundnin flamujt e Frontit të Çlirimit të Vietnamit. Demonstratat u zgjeruan për arsye të ndryshme që nga viti 1967. Në Gjermani, refuzimi i koalicionit të madh qeveritar u kombinua me militarizmin dhe imperializmin që simbolizonte Vietnamin. Kishte protesta edhe në Meksikë e, madje, edhe në Çekosllovaki kundër komunizmit në vend, si dhe kundër shoqërisë së konsumit, deri sa ai u shtyp për vdekje nga tanket sovjetike. Shumë faktorë u konvergjuan rreth majit të vitit ‘68.

Në Shtetet e Bashkuara, Martin Luther King u vra në prill, në kulmin e luftës për të drejtat civile. Në Gjermani, gjithashtu në prill, u qëllua udhëheqësi i studentëve Rudi Dutschke, një folës karizmatik që mbijetoi dhe u bë një sociolog i njohur. Sulmi i dështuar ndezi siguresat e protestave në Gjermani.

 

Universiteti në Nanterrë

Trazirat shoqërore në Francë nuk filluan në zemër të Parisit, por në periferi. Në Universitetin e Nanterrës, në një lagje punëtorësh me shumicë emigrantësh. Një protestë kundër luftës së Vietnamit ishte shkaku. Arrestimi i një studenti të universitetit nxiti revoltën. Filluan kërkesat dhe peticionet e qendrës arsimore. Gjermania Daniel Cohn-Bendit doli si lideri më i mediave të së ashtuquajturës Lëvizja 22 Marsi.

Fillimisht, u kërkuan masa për të ndryshuar rregullat e funksionimit të universitetit. Për shembull, të lejohej të vizitoheshin dhomat e seksit të kundërt në rezidencat e universitetit, diçka që ishte e ndaluar. Në fillim studentët kërkuan liri seksuale për të mposhtur puritanizmin. Ishte koha kur profesorët ishin të paarritshëm, ata mësonin klasa të veshura me rrobat e tyre dhe hierarkitë e autoriteti ishin të padiskutueshëm.

Dekani i Fakultetit të Arteve në Universitetin e Paris-Nanterrës ishte Pierre Grappin, një gjermanist i shquar që duhej të ballafaqohej me dialektikën Cohn-Bendit në shumë raste. Liria seksuale u thirr për të kapërcyer puritanizmin mbizotërues. Pas disa muajsh do të ndryshonte. Maji ’68 solli një reformë të re universitare dhe filloi të krijojë një shoqëri më të hapur, më tolerante dhe barazitare, brenda familjeve, në arsim dhe në jetën shoqërore.

 

Lëvizja 22 Marsi – Sorbona

Ajo u formua në 22 mars 1968, kur 142 studentë morën në dorë kullën qendrore të Universitetit të Nanterrës. Ajo ishte e përbërë nga anarkistë, trockistë, komunistë, dhe një grup të të ashtuquajturve “të egrit”.

Ata nënshkruan një manifest përurues në të cilin reformat arsimore ishin të përziera me peticione radikale politike. Vendimi duhej të merrej njëzëri. Në 3 maj Dean Grappin urdhëroi mbylljen e Fakultetit në Nanterrë dhe kjo bëri që protestat të zhvendoseshin në Sorbonë. Universiteti më përfaqësues në Francë ishte i okupuar në 3 maj, duke bërë që policia të ndërhynte. Barrikadat ishin përgjigjja. Brenda disa ditësh sindikatat, nga frika se mos ishin jashtë lojës së revoltës, shpallën grevë të përgjithshme. Sorbona mbeti e zënë deri në 16 qershor, data në të cilën u dëbuan elementët e fundit radikalë.

Shumë historianë kanë theksuar se nëse lëvizja e majit nuk do të kishte filluar në Nanterrë ose në një fakultet tjetër, të vendosur në një lagje punëtorësh me shumicë emigrantësh, kurrë nuk do të ngjallte simpatinë dhe solidaritetin e klasës punëtore. Sorbona, e cila ishte një instrument i pushtetit, sipas vizionit të këtyre studentëve, ishte e popullarizuar dhe autonome gjatë majit të vitit ‘68. Në universitetin më elitar, studentët gjetën komplikime si ato të Jean-Paul Sartre-it, autori i frazës së famshme “Imagjinata në fuqi”, ose Alain Tourene, profesori sociolog që menjëherë u rreshtua me studentët dhe që vendos në këtë protestë lindjen e lëvizjeve shoqërore.

Lexo edhe :  Sulmi terrorist me dhjetëra të vdekur në Moskë/ Publikohet një tjetër video e tmerrshme

 

Daniel Cohn-Bendit

“As bota dhe as jeta nuk do të jenë kurrë ashtu siç ishin,” tha drejtuesi më i famshëm i studentëve, i ri i guximshëm që vuri në pyetje ministrin e Arsimit që shkoi në Nanterrë për të paraqitur letrën e bardhë të universitetit francez. Ata thonë se Daniel Cohn-Bendit, i quajtur “Dany i kuq” për flokët e tij, e qortuan atë që në atë dokument nuk kishte asnjë përmendje të vetme të seksualitetit. Ky episod ndodhi në janar. Autori i librit “Harrojeni ’68-n” siguron që bota kundër së cilës ai nuk u rebelua, nuk ekziston më. Cohn-Bendit ishte një nga “Të tetët e Nanterrës”. Të tjerët ishin Alain Geismar, më të identifikuarit me maoizmin dhe Alain Krivine, i cili mbeti për dekada si zëdhënës i Lidhjes Revolucionare Komuniste Franceze.

 

Parulla posterë dhe Charles De Gaulle

Maji ’68 ishte një himn për krijimtarinë në formën e parullave dhe posterëve. Shumë nga parullat e lançuara në Paris kanë zgjatur dekada, siç është “Ndalimi i ndaluar!”. Debati mbi dhunën vazhdoi dhe ishte arsyeja pse grupe të tilla, si punëtorët ose klasa e mesme, që kishin mbështetur protestat në fillim, u tërhoqën me kalimin e javëve, derisa në qershor periudha e trazirave mbaroi.

Heroi Kombëtar, pas dhjetë vjetësh në detyrë, De Gaulle, u përball me një revoltë të papritur dhe të paparë, të një rinie të shkolluar që për herë të parë pretendoi ndikim shoqëror dhe politik. Reagimi i parë ishte dërgimi i CRS-së, policia e trazirave. Por ishte e pamjaftueshme. Masivizimi dhe shtrirja e protestave përfunduan që të përjashtohej shtypja si zgjidhja e vetme. De Gaulle, stili autoritar i të cilit ishte në diskutim, vendosi të shpërndajë Asamblenë Kombëtare, të ndryshojë qeverinë e kryeministrit Pompidou dhe të thërrasë zgjedhje për 30 qershor.

Lëvizja politike shkoi mirë për të, pasi parandaloi bashkimin e partive të majta. Presidenti ka ditur të krijojë një aleancë midis golizmit dhe partive të krahut të djathtë që ishin armiqësuar deri në atë moment dhe të thërrasin frikën e komunizmit, elementët antikombëtaristë dhe rrezikun e agjituesve për t’i fituar zgjedhjet me një diferencë të ngushtë. Karriera e tij politike, megjithatë, ishte e ashpër dhe gjenerali dha dorëheqjen në 1969, për të dalë në pension. Ai u pasua nga George Pompidou, i cili ishte kryeministër në maj 1968.

 

Marrëveshjet e Grenelle-it

Lëvizja protestuese filloi të çaktivizohej në 27 maj me marrëveshjet e Grenelle-it. Sindikatat, të udhëhequra nga më të fuqishmit, CGT (Konfederata e Përgjithshme e Punëtorëve), donin të pajtoheshin me qeverinë e Georges Pompidou-së, sepse ata ishin bashkuar në grevë, por nuk e kontrolluan atë. Gjithashtu, sepse ishte një kohë ideale për të rikthyer paqen në fabrika, në këmbim të avantazheve thelbësore. Në marrëveshjet e Grenelle-it, paga minimale u rrit me 35% dhe pati përmirësime të tjera të rëndësishme të pagave dhe përfitime të tjera, të tilla si më shumë ditë pushimesh. Që nga maji 1968 greva masive ishte një instrument presioni shumë i përsëritur dhe efektiv, të paktën deri në rënien e Bashkimit Sovjetik dhe zhdukjen e frikës nga komunizmi.

 

Feminizmi

Nëse shikoni listën e udhëheqësve nga maji ’68, ata të gjithë janë burra. Asnjë grua. Por prania e grave në rrugë e në protesta ishte e dukshme. Siç analizon sociologu Julie Pagis, maji francez i dha forcë feminizmit. Në Francën e mëparshme, gratë duhej të pyesnin burrat e tyre për të punuar. Në atë pasues, vetëm shtatë vjet më vonë, u miratua e drejta e abortit. Feminizmi doli si një lëvizje shoqërore e inkurajuar nga referenca të tilla si Simone de Beauvoir, e cila simpatizoi majin ’68.

Së bashku me partnerin e saj, Jean Paul Sartre, ajo kishte marrë pjesë në vitin 1967 në Tribunalin Russell, që dënonte masakrën civile në luftën e Vietnamit. Në llogaritë përfundimtare De Beauvoir mediton ngjarjet e majit: “Mbështetësit e rendit panë një shpërthim rinor dhe romantik; ishte në të vërtetë një krizë e shoqërisë , dhe jo e një brezi “. Fernández Buey e përcaktoi shpërthimin e ’68-s si “frikësimin e madh” dhe Eric Hobsbawm reflektoi: “Në mënyrë paradoksale, parëndësia e lëvizjes studentore u bë nxitësi më efektiv për mobilizimin e punëtorëve”.

 

Prirjet

Ishte kritikuar që maji ’68 prirej nga marksizmi – nga teoritë revizioniste, veçanërisht nga Shkolla e Frankfurtit – por ishte një protestë më reformiste sesa revolucionare. “Ishte një sulm demokratik dhe liberal, hedonist,” thotë Henri Weber, ish-drejtuesi i Lidhjes Komuniste dhe më vonë senator e eurodeputet socialist, në veprën e tij “Rinia rebele”. Partia Komuniste e Zhorzh Marshesë ishte e mbingarkuar nga një lëvizje shoqërore që nuk e kishte promovuar dhe që mbronte më shumë pozicione të majta.

Historiani anglez, Eric Hobsbawm, e vlerësoi në Historinë e tij të shekullit XX: “Në mënyrë paradoksale, parëndësia e lëvizjes studentore u bë nxitësi më efektiv për mobilizimin e punëtorëve”. Maji ’68 ishte një triumf morali, por dështim politik. Dhe pamundësia për të ndryshuar sistemin i bëri grupet e majta të zgjedhin dhunën pas ’68. Aksioni i drejtpërdrejtë nuk ishte shumë i suksesshëm në Francë, por Baader-Meinhof në Gjermani dhe Brigadat e Kuqe testuan rrugën revolucionare në vitet e mëvonshme.

 

Burimi: lavanguardia                                        /Ra.My.Fjala.al/

Të fundit

Plas skandali, okulistja i ngatërron numrin e syve qytetares tek “Iraniani”

Një qytetare u ankua në Fiks Fare se, pasi bëri një vizitë te një okuliste te Poliklinika e Specialiteteve...

Albano Bogdo ‘thumbon’ Robert Berishën për Nora Istrefin, moderatori habit me përgjigjen

Konkurrentët e “Ferma VIP” janë vënë përballë disa pyetjeve pikante në sfidën “E vërtetë ose Dënim”. “Ne të dyve na pëlqen shumë kënga  “Ana” të...

Ndahet nga jeta në moshën 82 vjeçare ish-senatori amerikan

Ka ndërruar jetë Ish-senatori amerikan Joe Lieberman, i cili ishte shumë pranë postit të Nënpresidentin kur kandidoi me demokratin Al Gore në zgjedhjet e...

Qytetari akuzon Metën se ka vjedhur floririn në Krrabë, ja si i përgjigjet ish-presidenti

E ndërsa emri i ish-presidentit Ilir Meta mbetet ndër emrat më të lakuar se fundmi në dyert e SPAK për shkak të akuzave te...

Furnizuesi më i madh i ujit në Britani zhytet në krizë më të thellë financiare

Thames Water i rrënuar nga borxhi nuk ka arritur të mbledhë një injeksion të madh parash nga aksionerët, zbuloi ajo të enjten, duke fajësuar...

Lajme të tjera

Web TV