Pse demokracia lindi në Athinë?

113 563 lexime

124,178FansaPëlqeje

Nga të gjitha poliset klasike greke, Athina ishte më e spikatura. Aty u shfaqën mendimtarët, filozofët dhe autorët kryesorë që do të krijonin kulturën tonë. Megjithëse Athinasit jo vetëm që ndryshuan historinë me fjalë: ata gjithashtu u bënë një faktor vendimtar për Perëndimin përmes luftës, me kontributin e tyre vendimtar në ndalimin e përparimit të Persianëve. Sidoqoftë, evolucioni i qytetit për t’u bërë një fuqi e madhe ekonomike, kulturore dhe ushtarake nuk ishte një proces i shpejtë ose i lehtë.

Një ekonomi në rritje

Në Greqinë arkaike, orografia malore e rajonit, së bashku me kompleksitetin e komunikimeve, përcaktoi që bërthamat e larmishme të popullsisë helene mbetën të izoluara nga njëra-tjetra. Ky izolim i bëri ata që më vonë të vendosen si shtet-qytete të pavarura, megjithëse ndanin shumë elemente kulturore.

Edhe pse origjina e Akeasve është e panjohur, të cilët tashmë kanë jetuar në Peloponez drejt shekullit të 14 para Krishtit. C., të dhënat arkeologjike tregojnë se Athina ishte një nga popullatat e saj të rëndësishme një shekull më vonë. Në fakt, ata dominuan rajonin për disa kohë, deri në mbërritjen e pushtuesve të rinj.

Dorianët, të ardhur nga Epiri dhe Maqedonia, migruan gradualisht në jug dhe përfunduan duke zhvendosur Akejtë nga zona. Pushtimi Dorian i Athinës nuk ishte intensiv, për shkak të varfërisë së tokave të saj, por ai vazhdoi të ishte një bërthamë e banuar nga rëndësia mbrojtëse e Akropolit të saj, vendndodhja e saj qendrore në gadishullin Helenik dhe afërsia e saj me detin.

Pas një kohe të errët, midis shekujve IX dhe VIII a. C. Athina arrin kulmin ekonomik dhe pak nga pak nënshtron popullatat e zonës, gadishullit të Atikës (2400 km2). Toka nuk ishte e përshtatshme për të rritur grurë, por ishte e përshtatshme për të rritur hardhi dhe, mbi të gjitha, pemë ulliri. Athinasit eksportuan me sukses vajin e tyre të çmuar, të cilin e shkëmbyen me drithëra. Rritja e shpejtë e aktivitetit tregtar çoi në prodhimin masiv të qeramikës me cilësi të lartë, e cila do të bëhej e njohur në të gjithë Egjeun.

Por në fillim të shekullit VII a. Një faktor tjetër revolucionarizoi plotësisht tregtinë dhe ekonominë: në Lidia, një mbretëri bregdetare e Anadollit, monedhat e para u prenë. Kjo rriti ndjeshëm shkëmbimin e mallrave në Mesdhe. Athina u përshtat shpejt me përdorimin e parave dhe dinte të përfitonte nga ai koncept i ri duke shfrytëzuar minierat e saj të argjendit në malin Laurion.

Në më pak se njëqind vjet, polisi u bë një pol tërheqës për pjesën tjetër të popullsisë greke. Fuqia e tyre e bëri të panevojshëm krijimin e kolonive në brigjet e Mesdheut, diçka në të cilën u drejtuan shumë polis të tjerë, të ngacmuar nga mungesa e burimeve dhe tepricat demografike.

Si të shmangni trazirat

Këto ndryshime çuan në shfaqjen e një klase të fuqishme tregtare dhe transportuese, e cila e bazoi suksesin e saj në punë të bollshme. Por fluksi masiv i punëtorëve dhe kushtet e vështira të imponuara ndaj tyre nuk vonuan shumë për të ngritur trazira, të cilat detyruan klasat më të fuqishme të zbusnin veprimet e tyre.

Nga shekulli i 8-të a. C., Athina evoluoi politikisht nga monarkia në një aristokraci të pronarëve të tokave (dhe pjesërisht tregtarëve), por tashmë në shekullin vijues u krijua një sistem i ri, bazuar në ligjet që kufizonin fuqinë e elitës dhe lejonin ushtrimin e disa të drejtave për një pjesë të Athinasve.

Hapi i parë drejt demokratizimit u hodh nga Dracon, i cili rreth vitit 621 para Krishtit. C. shkroi kodin e parë ligjor të qytetit. Vendosja e ligjeve me shkrim, edhe nëse nënkuptojnë ndëshkime të ashpra (pra mbiemri “drakonian”), lejoi që ato të bëhen të njohura për popullatën. Mbaroi arbitrariteti me të cilin aristokracia i interpretoi ato.

Por kodi i Drakonit nuk nënkuptonte paqen shoqërore, pasi që klasa e re e lulëzuar – por edhe artizanët, tregtarët e vegjël dhe fshatarët me prona të vogla – dëshironin për pjesën e tyre të pushtetit politik, deri në atë moment të monopolizuar nga aristokracia.

Në këtë klimë të nxehtë, Solon u shfaq, duke vepruar si ndërmjetës midis të dy palëve. Në vitin 594 a. C. nisi një reformë ligjore që, ndër të tjera, eliminoi skllavërinë e borxheve dhe eliminoi ose zbuti borxhet e fshatarëve të varfër. Skllavëria midis qytetarëve të Athinës u mbyll, duke e kufizuar atë tek të huajt pa të drejta.

Solon i ndau qytetarët në katër grupe, sipas pasurisë së tyre. Kështu, të gjithë Athinasit kishin të drejta politike dhe detyrime ushtarake sipas nivelit të tyre të të ardhurave. Në sferën ekonomike, reforma ligjore stimuloi praktikën e profesioneve, pastrimin e tokave dhe përdorimin e puseve. Të huajt që krijojnë biznes në Athinë do të lejohen të aplikojnë për shtetësi.

Lexo edhe :  “Journal des Femmes”: Shqipëria destinacioni ideal për udhëtarët dhe natyrë të virgjër

Me të gjitha këto reforma, u arrit një pakt politik që zgjeroi bazën shoqërore të polisit, duke zvogëluar rrezikun e një lufte civile. Klasifikimi i Athinasve sipas kritereve të grazhdit kaloi tek një tjetër bazuar në nivelin e tyre ekonomik, por qytetarët më të varfër gjithashtu mund të votonin.

As reformat e Solonit nuk sollën paqe. Klasa e re e lulëzuar (tregtarët e mëdhenj dhe pronarët e anijeve, mbi të gjitha) dëshironin më shumë pushtet dhe kjo përfundoi duke çuar në shfaqjen e tiranive. Një nga këta tiranë, Pisístrato, mori qeverinë me anë të një grushti shteti në 561 a. C .

Qeveria e tij ishte dashamirëse dhe ai dinte të fitonte favorin e njerëzve me festa të mëdha dhe ndërtimin e tempujve dhe punëve publike. Ai gjithashtu stimuloi artet dhe mitet fetare, të cilat ngritën krenarinë Athinase. Politika e tij populiste rriti madhështinë e Athinës si një fuqi ekonomike dhe si një pol tërheqës në Egje, dhe flota Athinase arriti kulmin e saj.

Bijtë e Pisistratus, Hipias dhe Hipparchus, e pasuan atë në 527 para Krishtit. C. , por ata nuk dinin si të vepronin me hollësinë e babait të tyre. Nuk vonoi shumë dhe ata ranë nga pushteti. Ata u përmbysën nga aristokracia me ndihmën e Spartës.

Cleisthenes, në 508 para Krishtit. C., kulmuan reformat demokratike që, megjithëse me ulje dhe ngritje, sunduan jetën e Athinës deri në ardhjen e Romakëve. Nëse Solon kishte imponuar koncepte ekonomike mbi ato të djepit, tani u prezantua barazia e qytetarëve para ligjit.

Për të kërkuar një kohezion më të madh, Cleisthenes rishpërndau popullsinë e Atikës në dhjetë fise, duke siguruar që sektorë të ndryshëm shoqërorë dhe politikë të ishin të përzier në secilin prej tyre. Reformat e tij përfshinin shortin e pozicioneve midis një pjese të mirë të qytetarëve, si dhe rotacionin në to. Këta politikanë ishin përgjegjës për punën e tyre dhe paguheshin me para nga arkat publike. Për më tepër, ndëshkimet u zbutën (u shfaq ostracizmi, një dëbim i përkohshëm).

Në fund të fundit, paketa e reformës, e cila nënkuptonte një ulje të dallimeve shoqërore, ishte e mundur sepse më të pasurit nuk rezistuan. Ata e kuptuan që, duke hequr dorë nga disa privilegje, ata do të shmangnin humbjen e gjithçkaje në një shpërthim shoqëror. Por tensionet vazhdonin midis aristokratëve, burimi i pasurisë së të cilave ishte në tokë dhe tregtarëve, prosperiteti i të cilëve erdhi nga deti.

Politika e Cleisthenes parashikonte shumë koncepte të sistemeve tona aktuale politike, megjithëse ishte larg asaj që ne kuptojmë sot nga demokracia. Në sistemin e tyre ligjor, për shembull, gratë, të huajt dhe skllevërit nuk kishin të drejta. Në fund të shekullit të 6 para Krishtit. C., popullsia Athinase ishte rreth treqind mijë njerëz, por vetëm 15% e tyre kishin kategorinë e qytetarëve. Ishte polisi me më shumë banorë në Greqi, i ndjekur nga Korinti (me rreth 100,000), por koncepti i tij i barazisë ishte shumë i kufizuar. Në çdo rast, sistemi demokratik Athinas ishte më i përparuari në antikitet.

Qyteti më kozmopolit

Në shekullin e 6 para Krishtit. C., dinamizmi i Athinës po tërhiqte artizanët më të mirë dhe tregtarët më aktivë, por edhe studiues dhe artistë të shquar. Qyteti u bë një vend i hapur për përzierjen e ideve dhe koncepteve. Për këtë arsye, mendimi kritik dhe racional shpërtheu me forcë. Biznesi e solli Athinën në kontakt me kufij të rinj dhe të largët, duke sjellë njohuri dhe lëndë të reja studimi.

Vitet e tiranisë Pisistrat nuk ishin frenim në këtë proces, përkundrazi e kundërta. Tirani ishte një eksponent pozitiv i borgjezisë së re tregtare. Ai ishte mendjehapur dhe tolerant, duke siguruar kështu që autoriteti i tij të mos vihej në dyshim. Inkurajimi i tij për punë publike dhe patronazhi artistik, së bashku me stabilitetin politik që ai imponoi, lejoi qytetin të përparonte.

Reformat kishin shprehur besim të verbër në kapacitetin politik të qytetarit. Përmes diskutimit me të tjerët në Kuvend, qytetarët ishin në gjendje të trajtonin së bashku problemet e polisit. Dhe ideja se ushtrimi i të drejtave dhe lirive ishte thelbësor për të arritur paqen shoqërore gjithashtu u çimentua.

Kur mbërrin në shekullin V a. C., ai i Perikliut, qyteti arriti shkëlqimin e tij. Luftërat mjekësore çimentuan më tej krenarinë dhe identitetin Athinas. Por rënia e tij erdhi në fund të atij shekulli, si rezultat i konfrontimeve civile të Peloponezit kundër Spartës. Akoma, trashëgimia që Athina do t’i linte pasardhësve do të ishte e përjetshme, dhe shumë më e thellë dhe më e pasur se ajo e çdo polisi tjetër grek./Blerina Balliu/Fjala.al

Të fundit

Rritja e Euros si “flakë kashte”, pse ndodhi luhatja e monedhës europiane?

Rritja e kursit të këmbimit Euro-Lek që ndodhi ditën e mërkurë është shfryrë plotësisht dhe kursi është rikthyer përsëri...

Çfarë e shtyn Gazin të bëhet kaq “patriot”?

Nga Artur Ajazi Gaz Bardhi, ditët e fundit, është bërë më opozitar se kurrë. Madje, ai thotë se “gjithçka e bën për popullin, për vendin,...

“Kopjoni Luizin & Kiarën”/ “Shpërthen” Sara Gjordeni: Ajo ka 13 ex-a

Durimi i Sara Gjordenit kaq e pati. Një komentues e “akuzoi” se po përpiqet të kopjojë me Bardhin, çiftin e njohur Kiara-Luiz të cilët...

Lajm i mirë për shqiptarët! Greqia rrit pagën minimale, nga 1 prilli do të jetë 830 euro

Kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis ka njoftoi rritjen e pagës minimale në 830 euro nga mëngjesi i 1 prillit gjatë prezantimit në kabinet pasi qeveria e tij i...

Kulla e Bolonjës drejt shembjes, autoritetet gati planin për shpëtimin e saj

“Torre Garisenda”, një kullë mesjetare në qytetin e Bolonjës në Itali, e cila përkulet në një anë, mund të jetë në prag të kolapsit....

Lajme të tjera

Web TV