Zhan de la Fonten ishte poeti kombëtar i Francës, njëri ndër krijuesit më prodhimtarë në botë që shkroi pothuaj në të gjitha gjinitë, por shkëlqeu veçanërisht me fabulat e mrekullueshme, të cilat e vunë në radhët e fabulistëve më të mëdhenj të botës.
Një grup i pullave postare në përkujtim të La Fontaine dhe fabulave të tij është lëshuar nga Franca në vitin 1995. Sipas Flaubert, ai ishte i vetmi poet francez, para Hugoit, që kuptonte dhe zotëronte cilësitë e gjuhës franceze. Trashëgimia krijuese e La Fontaine është e pasur: poezi, poema, tregime dhe tregime në vargje, prozë), por në letërsinë botërore ai mbeti kryesisht një fabulist që zhvilloi dhe pasuroi zhanrin fabul.
Jeta
Jean de La Fonten lindi në 8 korrik 1621 në qytetin Chateau-Thierry në provincën Picardy.
Babai i tij punonte të shërbimin pyjor dhe La Fonteni e kaloi fëmijërinë nëpër pyje dhe lëndina. Në moshën njëzet vjeçare u fut në vëllazërinë (Oratoire), për t’u bërë prift, por më shumë rëndësi i dha filozofisë dhe poezisë.
Në vitin 1627, i ati ia dorëzoi Zhan La Fontenit detyrën e tij dhe e bindi atë që të martohej me një vajzë 15 vjeçare. Por ai u soll me shumë mendjelehtësi ndaj këtyre detyrimeve dhe pas pak kohe shkoi në Paris, ku kaloi të gjithë jetën mes miqsh, adhuresish e adhureseve të talentit të tij; për familjen e tij nuk u kujtua vite të tëra dhe radhë, me këmbënguljen e miqve, shkonte për pak kohë në vendlindje.
Eshtë ruajtur korrespondenca e tij me bashkëshorten, të cilës i besonte aventurat e shumta romantike. Aq pak u kushtonte vëmendje fëmijëve, sa një rast, kur u takua me djalin e tij të madh, nuk e njohu.
Fillimet letrare
Në Paris La Fonten pati një suskses të shkëlqyer. I lidhën një pension të majmë, me kusht që të shkruante një vjershë në muaj.
Vargjet e para, që e shndërruan La Fontenin nga një vjershëtor sallonesh në një poet të klasit të parë u shkruan më 1661.
Ndërsa në vitet 1659-65, La Fonteni ishte një pjesëtar aktiv i rrethit “pesë miqtë”- Molier, Bualo, Rasin dhe Shapel dhe i ruajti të gjitha lidhjet miqësore edhe pasi u ndanë. Në rrethin e miqve të tij ishin gjithashtu Laroshfuko, Madam de Sevinjë etj. Vetë në oborr ai nuk kishte leje të futej, sepse Ludoviku XIV, nuk kishte asnjë simpati për të. Kjo ishte arsyeja që u vonua zgjedhja në Akademi e La Fontenit, anëtar i së cilës u bë vetëm më 1684. Nën ndikimin e madam Sablier, La Fonteni në fund të jetës u bë besimtar, duke mbetur gjithsesi ai poeti mëndjelehtë dhe hutuar, për të cilin serioze ishte vetëm poezia.
Rëndësia e La Fontenit
Ai konsiston në faktin se krijoi një zhanër të ri të fabulës, duke marrë hua nga autorët antikë vetëm disa elementë të jashtëm. Përrallat e tij janë sa filozofike poa aq edhelirike, për shkak të karakterit individual të La Fontaine.
Rëndësia artistike e fabulave të La Fontaine lehtësohet nga bukuria e prezantimeve poetike dhe digresioneve, gjuha e saj figurative, pasuria dhe larmia e formës poetike.
La Fonteni e njohu gjithë traditën e pasur të fabulës greke, latine dhe orientale. Por ai e ripërtëriu zhanrin e fabulës antike. Rëndësia e La Fontenit në letërsinë botërore është se ai krijoi një zhanër të ri të fabulës; gjysmë-lirik, gjysmë-filozofik që kushtëzoheshin nga karakteri vetiak i tij që kërkonte një formë më të çlirët për të pasqyrua natyrën e tij artistike.
Por këto kërkime nuk u kurorëzuan me sukses në fillim. Vepra e parë e tij ishte “Xhokonda” (Joconde, 1666), një imitim i Ariostos; pas kësaj, një radhë “përrallëzash”, krejt të paturpshme. Në vitin 1668 dolën në dritë gjashtë librat e parë me fabula, me një titull modest:”Fabula të Ezopit, përshtatur në vargje nga M. La Fonten” (Fables d’Esope, mises en vers par M. de La Fontaine); botimi i dytë, që përmbante tashmë 11 libra doli më 1678, kurse i treti përfshiu librin e 12 dhe të fundit, më 1694.)
La Fonteni, ky fabulist i botërisht i njohur është përkthyer pjesërisht edhe në shqipe nga mjeshtra të penës si Naim Frashëri, Andon Zako Çajupi, Vedat Kokona, Omer Nishani e Sotir Caci.
Fabulat e La Fontaine
Morali i fabulave të La Fontaine është i veçantë. Ai nuk bën moral, por thekson faktin që dinakët dhe shkathtësitë mbizotërojnë mbi njerëzit e mirë dhe të thjeshtë. Ai e bind lexuesin se të varfërit dhe të shpërngulurit nuk duhet të luftojnë me rrethana dhe padrejtësi, por vetëm duhet të përshtaten me jetën në të cilën detyrohen të jetojnë dhe të pajtohen me rrethanat.
Dhe Rousseau dhe Lamartine në përgjithësi shprehnin dyshime për dobinë e fabulave të La Fontaine për fëmijët, sepse ata e trajtojnë vesin si të pashmangshëm dhe nuk zhvillojnë keqardhje te fëmijët.
Por fabulat e tij shprehin simpati për njerëzit e thjeshtë dhe dënimin e përtacisë. Ai tallet me arrogancën, kotësinë dhe arrogancën e aristokracisë, domethënien e saj, mprehtësinë, petkun dhe frikacakën, duke mbrojtur kështu vlerat shpirtërore universale të njeriut. Përrallat e La Fontaine janë të mbushura me filozofinë origjinale dhe jo standarde të autorit.
