Në vitin 1946, në Nurëmberg të Gjermanisë, ekzekutohen me varje 10 kriminelët nazistë të Luftës së Dytë Botërore. Më kryesori i tyre Hermann Goring, do të vetë-vritej me një kapsulë cianuri pak minuta përpara ekzekutimit. Të gjithë të ekzekutuarit me varje, do ti përkisnin rangut më të lartë të kupolës naziste, duke përfshirë këtu, ministra, marshallë, gjeneralë, dhe njerëz të afrët të Hitlerit. Ky vendim u pasua më vonë nga disa mijëra ekzekutime ndaj kriminelëve të tjerë nazistë të luftës në mbarë Europën.
Gjyqi i Nurëmbergut
Gjyqi i Nuyrëmbergut ishin një seri gjykatash ushtarake të mbajtura pas Luftës së Dytë Botërore nga Forcat Aleate sipas ligjit ndërkombëtar dhe ligjeve të luftës. Gjyqet ishin më të dukshmet për ndjekjen penale të anëtarëve të shquar të udhëheqjes politike, ushtarake, gjyqësore dhe ekonomike të Gjermanisë naziste, të cilët planifikuan, kryenin, ose përndryshe morën pjesë në Holokaustin dhe krimet e tjera të luftës. Gjyqet u mbajtën në Nurëmberg të Gjermanisë dhe vendimet e tyre shënuan një pikë kthese midis ligjit klasik dhe atij ndërkombëtar bashkëkohor.
E para dhe e njohura nga gjykimet ishte ajo e kriminelëve kryesorë të luftës përpara Gjykatës Ndërkombëtare Ushtarake. Ajo u përshkrua si “gjyqi më i madh në histori” nga Sir Norman Birkett. Mbajtur midis 20 nëntorit 1945 dhe 1 tetorit 1946, gjykatësit iu dha detyra të provonte 24 nga drejtuesit më të rëndësishëm politikë dhe ushtarakë të Rajhut të Tretë. Martin Bormann kishte, i panjohur për Aleatët, vdekur në maj 1945 dhe u gjykua në mungesë. Një tjetër i pandehur, Robert Ley, kreu vetëvrasje brenda një jave nga fillimi i gjykimit.
Adolf Hitler dhe Joseph Goebbels të dy kishin kryer vetëvrasje në pranverën e 1945 për të shmangur kapjen. Heinrich Himmler u përpoq të bënte vetëvrasje, por u kap para se të arrinte sukses; ai bëri vetëvrasje një ditë pasi u arrestua nga forcat britanike. Heinrich Müller u zhduk një ditë pas vetëvrasjes së Hitlerit, figura më e lartë e regjimit nazist, fati i të cilit mbetet i panjohur. Reinhard Heydrich ishte vrarë nga partizanët çekë në vitin 1942. Josef Terboven vrau veten me dinamit në Norvegji më 1945. Adolf Eichmann iku në Argjentinë për të shmangur kapjen, por u kap nga shërbimi i inteligjencës së Izraelit (Mossad) dhe u var në 1962. Hermann Goering u dënua me vdekjen por kreu vetëvrasje duke gëlltitur cianide natën para ekzekutimit të tij. Kryesisht i trajtuar këtu është gjykimi i parë, i kryer nga Tribunali Ushtarak Ndërkombëtar. Gjyqe të mëtutjeshme të kriminelëve më të vegjël të luftës u zhvilluan në bazë të Ligjit Nr. 10 të Këshillit të Kontrollit në Gjykatën Ushtarake të Nyrëmbergut (NMT), e cila përfshinte gjyqin e mjekëve dhe gjyqi i gjyqtarëve. Kategorizimi i krimeve dhe kushtetuta e gjykatës përfaqësonin një avans juridik që do të pasohej më pas nga Kombet e Bashkuara për zhvillimin e një juridiksioni ndërkombëtar në çështjet e krimeve të luftës, krimet kundër njerëzimit dhe luftërat e agresionit, dhe çoi në krijimin e Gjykatës Penale Ndërkombëtare.
Origjina
Një precedent për të gjykuar ata që akuzohen për krime lufte ishte vendosur në fund të Luftës së Parë Botërore në Gjykimet e Krimeve të Luftës në Lajcpig të mbajtura në maj deri në korrik 1921 para Reichsgericht (Gjykata Supreme Gjermane) në Leipzig, megjithëse këto kishin qenë në një shumë të kufizuar shkallë dhe konsiderohet kryesisht si joefektive. Në fillim të vitit 1940, qeveria në mërgim polak u kërkoi qeverive britanike dhe franceze të dënonin pushtimin gjerman të vendit të tyre. Britanikët fillimisht nuk pranuan ta bëjnë këtë; megjithatë, në prill 1940, një deklaratë e përbashkët u lëshua nga britanikët, francezët dhe polakët. Relativisht e paqartë për shkak të rezervave anglo-franceze, ajo shpalli “dëshirën e treshes për të bërë një protestë zyrtare dhe publike për ndërgjegjen e botës kundër veprimit të qeverisë gjermane, të cilën ata duhet ta konsiderojnë përgjegjës për këto krime që nuk mund të mbeten të pandëshkuara”.
Tre vjet e gjysmë më vonë, qëllimi i deklaruar për të ndëshkuar gjermanët ishte shumë më i guximshëm. Më 1 nëntor 1943, Bashkimi Sovjetik, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara botuan “Deklaratën për mizoritë gjermane në Evropën e okupuar”, e cila dha një “paralajmërim të plotë” se, kur nazistët u mposhtën, Aleatët do t’i ndiqnin skajet e skajshme të tokës … në mënyrë që të mund të bëhet drejtësia. Deklarata e mësipërme është pa paragjykuar rastin e kriminelëve kryesorë të luftës, veprat e të cilëve nuk kanë vendndodhje të veçantë gjeografike dhe të cilët do të ndëshkohen me vendim të përbashkët të Qeverisë së Aleatëve.” Ky synim i Aleatëve për të hequr drejtësinë u ritheksua në Konferencën e Jaltës dhe në Potsdam në vitin 1945.
Dokumentet britanike të kabinetit të luftës, të lëshuar më 2 janar 2006, treguan se qysh në dhjetor 1944 kabineti kishte diskutuar politikën e tyre për ndëshkimin e nazistëve kryesorë nëse kapen. Kryeministri britanik, Winston Churchill, kishte mbrojtur asokohe një politikë të përmbarimit përmbledhës në disa rrethana, me përdorimin e një Act of Attainder për të shmangur pengesat ligjore, duke u shkëputur nga kjo vetëm me bisedime me liderët amerikanë dhe sovjetikë më vonë në luftë.
Në fund të vitit 1943, gjatë Takimit të Darkës Trepalëshe në Konferencën e Teheranit, udhëheqësi sovjetik, Josif Stalini, propozoi ekzekutimin e 50,000-100,000 oficerëve të stafit gjerman. Presidenti amerikan Franklin D. Roosevelt bëri shaka se ndoshta 49,000 do të bënin. Churchill, duke besuar se ata ishin seriozë, denoncoi idenë e “ekzekutimit të ftohtë të gjakut të ushtarëve që luftuan për vendin e tyre” dhe se ai më mirë do të “nxirrej në oborr dhe do qëllohej” vetë se sa të merrte pjesë në ndonjë veprim të tillë. Sidoqoftë, ai gjithashtu deklaroi se kriminelët e luftës duhet të paguajnë për krimet e tyre dhe se, në përputhje me Dokumentin e Moskës që ai vetë kishte shkruar, ata duhet të gjykohen në vendet ku janë kryer krimet. Churchill ishte kundërshtuar ashpër ndaj ekzekutimeve “për qëllime politike.” Sipas procesverbalit të një takimi midis Rooseveltit dhe Stalinit në Jaltë, më 4 shkurt 1945, në Pallatin Livadia, Presidenti Roosevelt “tha se ai kishte qenë shumë i goditur nga shtrirja e shkatërrimit gjerman në Krime dhe për këtë arsye ai ishte më i etur për gjakun në krahasim me gjermanët sesa kishte qenë një vit më parë, dhe ai shpresonte që Marshal Stalin përsëri të propozonte një dolli për ekzekutimin e 50,000 oficerëve të ushtrisë gjermane”.
Ministri i Financave Henry Morgenthau Jr. sugjeroi një plan për denazifikimin total të Gjermanisë;[9] ky njihej si Plani i Morgenthau. Plani mbrojti de-industrializimin e detyruar të Gjermanisë dhe përmbarimin përmbledhës të të ashtuquajturve “kriminelë kryesor”, d.m.th. kriminelët më të mëdhenj të luftës.[10] Roosevelt fillimisht e mbështeti këtë plan dhe arriti ta bindte Churchill që ta mbështeste atë në një formë më pak drastike. Më vonë, u zbuluan detaje duke gjeneruar një dënim të gjerë nga gazetat e vendit. Roosevelt, i vetëdijshëm për mosmiratimin e fortë të publikut, braktisi planin, por nuk miratoi një pozicion alternative për këtë çështje. Prishja e Planit të Morgenthau krijoi nevojën për një metodë alternative për t’u marrë me udhëheqjen naziste. Plani për “Gjyqin e Kriminelëve të Luftës Evropiane” u hartua nga Sekretari i Luftës i Shteteve të Bashkuara, Sekretari i Luftës Henry L. Stimson dhe Departamenti i Luftës. Pas vdekjes së Roosevelt në prill 1945, presidenti i ri, Harry S. Truman, dha miratimin e fortë për një proces gjyqësor. Pas një seri bisedimesh midis Britanisë, SHBA-së., Bashkimit Sovjetik dhe Francës, u përpunuan detaje të gjyqit. Gjyqet do të fillonin më 20 nëntor 1945, në qytetin bavarez të Nyrëmbergut.
Krijimi i gjykatave
Më 20 Prill 1942, përfaqësues nga nëntë vendet e okupuara nga Gjermania u takuan në Londër për të hartuar “Rezolutën ndër-aleate për krimet e luftës gjermane”. Në takimet në Teheran (1943), Jaltë (1945) dhe Potsdam (1945), tre fuqitë kryesore të luftës, Mbretëria e Bashkuar, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik, ranë dakord për format e dënimit për ata që janë përgjegjës për krimet e luftës gjatë Luftës së Dytë Botërore. Francës iu dha gjithashtu një vend në gjykatë. Baza ligjore për gjyqin u vendos nga Karta e Londrës, e cila u pajtua nga katër të ashtuquajturat Fuqitë e Mëdha më 8 gusht 1945 dhe i cili e kufizoi gjykimin në “ndëshkim të kriminelëve kryesorë të luftës të vendeve të Boshtit Evropian.”
Rreth 200 të pandehur gjermanë për krime lufte u gjykuan në Nyrëmberg, dhe 1.600 të tjerë u gjykuan nën kanalet tradicionale të drejtësisë ushtarake. Baza ligjore për juridiksionin e gjykatës ishte ajo e përcaktuar me Instrumentin e Dorëzimit të Gjermanisë. Autoriteti politik për Gjermaninë ishte transferuar në Këshillin e Kontrollit Aleat i cili, duke pasur fuqi sovrane mbi Gjermaninë, mund të zgjidhte të ndëshkonte shkeljet e ligjit ndërkombëtar dhe ligjeve të luftës. Për shkak se gjykata ishte e kufizuar në shkelje të ligjeve të luftës, ajo nuk kishte juridiksion mbi krimet që ndodhën para shpërthimit të luftës, më 1 shtator 1939.
Vendodhja
Lajpcigu dhe Luksemburgu u konsideruan shkurtimisht si vendndodhja e gjykimit. Bashkimi Sovjetik kishte dashur që gjyqet të zhvilloheshin në Berlin, si kryeqytet i ‘komplotistëve fashistë’, por Nyrëmbergu u zgjodh si vendi për dy arsye, me të parën që ishte faktori vendimtar:
Pallati i Drejtësisë ishte i gjerë dhe kryesisht i padëmtuar (një nga ndërtesat e pakta që kishte mbetur kryesisht i paprekur përmes bombardimeve të gjera Aleate të Gjermanisë), dhe një burg i madh ishte gjithashtu pjesë e kompleksit.
Nyrëmbergu u konsiderua si vendlindja ceremoniale e Partisë Naziste. Kishte organizuar mitingje vjetore të propagandës së Partisë dhe seancës së Reichstag që kaloi Ligjet e Nyrëmbergut. Kështu u konsiderua një vend i përshtatshëm për të shënuar prishjen simbolike të Partisë. Si një kompromis me Sovjetikët, u ra dakord që ndërsa vendndodhja e gjykimit të ishte Nyrëmbergu, Berlini do të ishte shtëpia zyrtare e autoriteteve të Tribunalit. Gjithashtu u ra dakord që Franca të bëhej selia e përhershme e Tribunalit Ndërkombëtar Ushtarak dhe se gjyqi i parë (disa ishin planifikuar) do të zhvilloheshin në Nyrëmberg.
Shumica e të akuzuarve më parë ishin arrestuar në Kampin Ashcan, një stacion përpunimi dhe qendër marrjes në pyetje në Luksemburg dhe ishin transferuar në Nyrëmberg për gjykim.
Pjesëmarrësit
Secila nga të katër vendet siguroi një gjyqtar dhe një ndërrues, si dhe një prokuror.
Ekzekutimet
Dënimet me vdekje u kryen më 16 tetor 1946 duke u varur duke përdorur metodën standarde të rënies në vend të rënies së gjatë. Ushtria amerikane mohoi pretendimet se gjatësia e rënies ishte shumë e shkurtër gjë që bëri që të dënuarit të vdesin ngadalë nga mbytja në vend që të shpejt nga një qafë e thyer, por mbeten prova se disa nga burrat e dënuar vdiqën në mënyrë agonizuese ngadalë, duke luftuar për 14 deri në 28 minuta para fundit duke e mbytur deri në vdekje. Ekzekutori ishte John C. Woods. Ekzekutimet u bënë në gjimnazin e ndërtesës së gjykatës (rrënuar në vitin 1983).
Megjithëse thashethemet kanë vazhduar prej kohësh që trupat u dërguan në Dachau dhe u dogjën atje, ato në fakt u dogjën në një krematorium në Mynih dhe hiri u shpërnda në lumin Isar.[22] Gjykatësit francezë sugjeruan që ushtria e dënuar (Goering, Keitel dhe Jodl) të pushkatohej nga një skuadër pushkatimi, siç është standarde për gjykatat ushtarake, por kjo u kundërshtua nga Biddle dhe gjyqtarët sovjetikë, të cilët argumentuan se oficerët ushtarakë kishin shkelur etikën e tyre ushtarake dhe nuk ishin të denjë për vdekje duke u qëlluar, gjë që konsiderohej të ishte më dinjitoze. Të burgosurit e dënuar me burg janë transferuar në burgun Spandau më 1947.
Nga 12 të pandehurit e dënuar me varje, dy nuk u varën: Martin Bormann u dënua në mungesë (ai kishte, të panjohur për Aleatët, vdekur ndërsa u përpoq të shpëtonte nga Berlini në maj 1945), dhe Hermann Goering kreu vetëvrasje një natë para ekzekutimit. 10 të pandehurit e mbetur u dënuan me varje.
