Napoleon Bonaparte lindi më 15 gusht 1769. 250 vjet pas lindjes së tij ne kemi çmontuar disa besime të rreme (ai nuk ishte aq i shkurtër sa besohet, ai nuk kishte fobi nga macet dhe, edhe nëse e donte artin, ishte jo ai që solli Mona Lizën në Francë) dhe mblodhi disa kuriozitete (edhe falë tij kemi ushqim të konservuar, kodin civil dhe përkthimin e hieroglifeve). Imagjinoni që Presidenti i ardhshëm i Republikës të jetë një tirol i Jugut i lindur një vit pas kalimit të Südtirol nga Austria në Itali, i gjatë, biond, me sy blu dhe flet italisht me theks gjerman. Ose përpiquni të imagjinoni një afrikan si pasardhësin e Giuseppe Contes, një fëmijë emigrant nga Etiopia kur ishte ende një koloni italiane (d.m.th., deri në 1941) dhe që instaloi vëllezër dhe të afërm në qeverinë e rajoneve. Nuk ka gjasa?
Megjithatë, kjo është përafërsisht ajo që ndodhi me francezët në fund të shekullit të XVIII, kur ata e gjetën veten si kryetar shteti, një vendas italian me një R pak të mprehur dhe një gramatikë të çalë: Napoleon Bonaparte. Korsika, ku ai lindi në 1769, i ishte dorëzuar nga Republika e Gjenovës Francës vetëm një vit më parë. Prindërit e Napoleonit ishin me origjinë toskane dhe në shtëpinë e tyre flitej italisht. Si atëherë ai djali i vogël zbarkoi në Francë për të ndjekur një kolegj ushtarak u bë perandor i tij, ai është pjesë e planeve të errëta të fatit. Si shumë të huaj, ai u tall, e shikonte me armiqësi dhe dyshim, urrehej nga shumë njerëz, u tolerua keq nga shumica: po të kishte jetuar sot, mund të ishte zbritur në një qendër pritjeje ose mund të ishte dërguar përsëri te dërguesi me varkën e parë dhe ai do të kishte qenë përvoja e shëmtuar e refugjatëve. Në vend të kësaj, gjendja sociale, ambicia dhe zgjedhjet e duhura politike e transformuan aventurën e tij si emigrant në një karrierë që e çoi atë të mbretëronte mbi gjysmën e Evropës. Emri i këtij fatlumi korsikan dhe gjysmë emigranti italian ishte Napoleone Buonaparte (Napoleoni e ndryshoi mbiemrin në “Bonaparte” pas vdekjes së babait të tij, – disa ditë para se të martohej me Xhuzepinën dhe të largohej për në fshatrat italiane, – për ta bërë atë më të përshtatshëm për francezët). Melankolik dhe arrogant, egoist dhe pak kompleks, ëndërrimtar por i aftë e pragmatist, ai ishte njeri me një mijë kontradikta, por mbi të gjitha një i huaj në shtëpinë e shtypësve të tokës së tij, francezëve. Perandori i ardhshëm i Francës lindi në fakt në Ajaccio, Korsikë, në 1769, i katërti nga 12 vëllezërit (i dyti nga tetë ende gjallë). Me sa duket ai ishte një djalë i gjallë, gati për të sfiduar ashpërsinë e nënës së tij, Maria Letizia Ramolino (fisnike me prejardhje nga italianët e emigruar në Korsikë), me një vrenjtje të parëlindur që i mungonte vëllait të tij të madh, Xhuzepe. Ndoshta për këtë arsye, At Carlo Maria, një avokat, borgjez i magjepsur nga aristokracia, e kishte destinuar të miturin në karrierë ushtarake dhe major në jetën kishtare. Të dy u dërguan në shkolla prestigjioze franceze me konvikt.
1. ITALIAN. Buonapartët mburreshin me origjinë fisnike toskane, edhe nëse ishin shpërngulur në Korsikë, pastaj Gjenovez, qysh në vitin 1567. Vetë Napoleoni rrëfeu: “Unë jam italian ose toskan, më shumë se korsikan”. Megjithatë, kjo fjali nuk duhet të jetë mashtruese. Ai thoshte se ishte italian, por për Italinë thoshte murtaja dhe brirët: si çdo politikan ai u kujdes deri në pikën, për atë që mund t’i shërbente. Njohja e tij gjuhësore (në Korsikë, italishtja ishte gjuha zyrtare) e bëri Italinë të pëlqyeshme për të dhe ndoshta është e vërtetë që ai vuri këmbën atje me kënaqësi, duke qenë se ishte vendosur si oficer ushtarak dhe politik. Por në disa raste Napoleoni la të rrëshqisnin vlerësime jo shumë pozitive për karakterin italik. Ashtu si kur, duke iu drejtuar mëkëmbësit të Italisë, Eugenio Beauharnais tha: “Ti e ke gabim që mendon se italianët janë si fëmijët: ka vullnet të keq tek ata; mos i bëni të harrojnë se unë jam mjeshtër për të bërë atë që dua, kjo është e nevojshme për të gjithë popujt, por mbi të gjitha për italianët, të cilët i binden vetëm zërit të Zotit”. Megjithatë, janë edhe 9 kuriozitete të tjera për perandorin e francezëve që ia vlen të kujtohen. Këtu ata janë.
2.A ISHTE I SHKURTËR? Po, por jo “aq” i shkurtër: historianët bien dakord se ai ishte rreth 1.68 cm i gjatë, 3 cm më i lartë se mesatarja e francezëve të kohës së tij (dhe 3 cm më i lartë se ish-presidenti francez Nicolas Sarkozy). “Madhësia në miniaturë” e Napoleonit do të ishte një shpifje nga anglezët për të pakësuar famën e tij në fushat e betejës.
3.XHAKONDA E VJEDHUR? Nuk është e vërtetë as që ai vodhi Mona Lizën e Leonardos: sipas historianëve, piktura ishte në Francë që në vitin 1517, ku e kishte sjellë vetë autori. Më vonë piktura u ble me shumë gjasa nga mbreti Françesku I: Napoleoni, një dashnor i madh i artit në 1800, thjesht e vari në dhomat e gruas së tij Zhozefinës dhe më vonë Mona Lisa u bë pjesë e koleksionit të përhershëm të Luvrit (i cili në atë kohë quhej Muzeu i Napoleonit). Mashtrimi i vjedhjes së Napoleonit ndoshta lind nga fakti se ushtarët napoleonikë në fakt vodhën disa vepra arti gjatë fushatës italiane. Por jo Mona Lisa.
4.PSE E SHOHIM PORTRETIN ME NJË DORE NË JELEK? Ishte një tik? Një shenjë e dhimbjes së egër të stomakut nga e cila vuante? Jo, thjesht një zakon i përhapur në mesin e atyre që u dhanë hua për një portret midis shekujve 18 dhe 19.
5. CILI ISHTE “NOFKA” E TIJ? Nëse ai do të kishte jetuar në epokën e Twitter-it, ndoshta do të kishte zgjedhur Nabulio si pseudonimin e tij: pseudonimi që prindërit e përdornin kur ishte fëmijë.
6.INOVATOR. Ishte gjatë fushatave të Napoleonit që ushqimi i konservuar filloi të eksperimentohej: falë pastiçierit Nicolas François Appert i cili shpiku një metodë për të gatuar ushqimin në kavanoza qelqi hermetik. Appert iu dha 12,000 franga për shpikjen e tij.
7.HISTORIKE. E çuditshme por e vërtetë, arritja më e madhe e ekspeditës në Egjipt nuk është ushtarake apo politike, por shkencore: zbulimi nga një oficer francez i Gurit të Rozetës, një tavolinë graniti ku pranë hieroglifeve është teksti i përkthyer në greqisht. Një zbulim me rëndësi të jashtëzakonshme: i ndihmoi gjuhëtarët të kuptonin më në fund hieroglifet, duke i hapur rrugën studimit të Egjiptit të lashtë.
8. LEGJISLATOR. Në internet qarkullon legjenda se në Francë edhe sot e kësaj dite është e ndaluar t’i vihet një derri emri Napoleon: në realitet asnjë nen i Kodit të Napoleonit nuk flet për këtë. A mund të jetë ky një tjetër thashethem?
Në realitet, trashëgimia më e rëndësishme e epokës Napoleonike janë reformat e zbatuara ndërmjet viteve 1800 dhe 1804, vite gjatë të cilave u hartua Kodi Civil, i njohur gjithashtu si Kodi i Napoleonit, i miratuar më 21 mars 1804. Gjatë periudhës Napoleonike, sistemi administrativ frengjishtja braktisi decentralizimin e revolucionit dhe u karakterizua nga një centralizim shumë i fortë shtetëror. Kodi preku edhe rregullat e trashëgimisë duke kërkuar që një pjesë e trashëgimisë të ndahet në mënyrë të barabartë midis pasardhësve. Napoleoni, megjithatë, donte në Kod që gruaja t’i nënshtrohej plotësisht burrit të cilit i detyrohej bindje absolute: për shembull, ajo nuk mund të nënshkruante një kontratë ose të fillonte një veprim në mënyrë të pavarur. Megjithatë, mosmarrëveshjet ndërmjet bashkëshortëve mund të zgjidheshin me divorc (për të cilin kishte pak mundësi, të paktën në Itali), me kusht që të kërkohej me pëlqim të dyanshëm. Falë Napoleonit, arsimi i lartë u zhvillua edhe me futjen e shkollave të mesme shtetërore, shkolla të kërkuara të rezervuara për të rinj të familjes së mirë ose jashtëzakonisht të talentuar. Shkollat e mesme të Napoleonit ishin, si ato të sotmet, publike, pra financoheshin nga paratë e mbledhura nga taksat dhe investimet e qeverisë dhe mësuesit ishin punonjës të shtetit.
Ngjashëm me atë që ndodh edhe sot, shkollat private iu nënshtruan kontrolleve dhe verifikimeve nga zyrtarët shtetërorë dhe në vitin 1806 u vendos monopoli shtetëror i arsimit universitar, një lloj ministrie për kërkime dhe universitete.
9.E GUXIMSHME (DHE SUPERSTIKE). Dhe nuk është e vërtetë që ai kishte një fobi nga macet. Historiania Katharine MacDonogh e saktësoi këtë në librin “Historia e qenve dhe maceve në gjykatë nga koha e Rilindjes”, pasi e kishte lexuar në shumë vende: nuk ka asnjë provë historike që Napoleoni vuante nga ailurofobia. Por ai ishte supersticioz dhe si shumë evropianë të asaj kohe mbante larg macet e zeza.
10. MISTERI… I PENISIT. Urologu i Universitetit të Kolumbisë, John K. Lattimer, tha në vitin 1972 se ai bleu penisin e Napoleonit për 4000 dollarë. “Masa e penisit të Bonapartit – shpjegoi ai, pa dhënë detaje – ishte 4.5 centimetra në gjendje pushimi që u bë 6.1 në ereksion”. Si e kuptoi urologu mbetet një mister. Diagnoza e tij? Perandori vuante nga një problem endokrinologjik që kufizonte rritjen e organeve gjenitale të Napoleonit. I pari që do të zotëronte reliktin do të kishte qenë Abati Vignali, kapelani i tij në Sant’Elena. Një ese mbi historinë u shkrua gjithashtu në Gazetën e Kërkimeve të Seksit: Shtrëngimi pas vdekjes dhe shëtitës i penisit të Napoleonit. Jean Tulard, një ekspert në historinë e Napoleonit, ka qenë gjithmonë skeptik për emaskulimin pas vdekjes dhe derisa trupi të zhvarroset, pyetja mund të arkivohet si një “legjendë urbane”.
Burimi: focus.it/ përgatiti: L.Veizi
