Shoqëria kundër skllavërisë, e themeluar 200 vjet më parë, ndërtoi një makinë të frikshme politike për t’i dhënë fund përfitimit pro-skllavërisë
Nga Michael Taylor*
Dyqind vjet më parë, disa dhjetëra miq dhe shokë të vjetër u mblodhën në një tavernë në Poultry, rruga e shkurtër në qendër të Londrës. Ajo tavernë, “Koka e Mbretit”, ishte e njohur për “verërat e pa sofistikuara dhe masat e ndershme”. Ajo mori emrin e saj në 1660, kur Charles Stuart i restauruar kaloi me kalë dhe u përkul para zonjës së tavernës, të cilës i ra të fikët menjëherë.
Tani, nuk ka asnjë farë gjurme të vendit. Kur e kërkova për herë të fundit, gjeta vetëm ambientet e një farmacisti, një rrobaqepësie dhe një agjencie udhëtimi. Megjithatë, më 31 janar 1823, një datë për të cilën nuk ka asnjë monument dhe as një pllakë blu, taverna e Mbretit Head ishte mikpritëse e takimit inaugurues të Shoqatës Anti-Skllavëria.
Viti 1807, kur William Wilberforce dhe aleatët e tij siguruan shfuqizimin e tregtisë britanike të skllevërve, është futur në ndërgjegjen kombëtare britanike. Por akti i parlamentit që ndalonte anijet të transportonin afrikanë të skllavëruar nuk kishte bërë asgjë për vetë skllavërinë. Abolicionistët nuk e kishin përmendur as skllavërinë; në vend të kësaj, ata kishin shpresuar se, i privuar nga “gjaku i ri”, ai thjesht do të thahej dhe do të vdiste. Nuk ndodhi. Në të vërtetë, që nga viti 1807, Britania kishte fituar edhe më shumë koloni skllevërsh – Mauritius dhe Demerara midis tyre – pas luftërave kundër Francës Napoleonike. Prandaj, atë natë të vitit 1823, pothuajse tre të katërtat e një milion burra, gra dhe fëmijë po duronin skllavëri në Indinë Perëndimore Britanike.
Por tani, e udhëhequr nga deputeti i pavarur dhe prodhuesi i birrës nga Anglia Lindore, Thomas Fowell Buxton, i cili u bashkua në luftën e tij nga abolicionistë veteranë si Thomas Clarkson dhe Zachary Macaulay, Shoqëria Britanike kundër Skllavërisë do të ndiqte zhdukjen përfundimtare të skllavërisë koloniale dhe emancipimin e popullit të robëruar të (shumicës) kolonive britanike.
Kjo nuk ishte çështje e vogël. Përballë abolicionistëve ishin një mori armiqsh të frikshëm, mes të cilëve kryesori “Interesi” i mbjellësve dhe tregtarëve të Indisë Perëndimore, jetesa e të cilëve varej nga mbijetesa e skllavërisë. Nëse “indianët perëndimorë” nuk do të ishin vetë deputetë, ata kishin dhjetëra aleatë si në Lordë ashtu edhe në Commons. Në qeveri, ata numëruan sekretarin e brendshëm, Robert Peel; sekretari i jashtëm, George Canning; Duka i Uellingtonit; dhe ministri i zyrës koloniale përgjegjës për Inditë Perëndimore si miq.
Në shtypin konservator, ata kishin mekanizma për falje pro skllavërisë. Thanë se: Bibla e fali skllavërinë, dhe argumentuan se edhe Krishti nuk tha asgjë kundër saj; njerëzit e skllavëruar ishin si përbindëshi i Frankenshtajnit, fizikisht të fuqishëm, por moralisht të papërshtatshëm për liri; dhe kolonitë e sheqerit ishin thelbësore për perandorinë britanike. Për më tepër, të pyetur disa radikalë britanikë që u rreshtuan me skllavopronarët, a nuk ishte më mirë popullsia zezake e skllavëruar e Karaibeve – në ishuj pjellorë, nën qiejt me diell, sesa endësit e pambukut dhe minatorët e Anglisë veriore?
Të njëjtat gazeta dhe revista, natyrisht, përçmuan abolicionistët. Ata e dënuan Buxton-in dhe kolegët e tij si “fanatikë”, si ekstremistë puritanë, si “Barebone të lavdërimit të Zotit” dhe të ngjashme. Sot, ata ndoshta do t’i quanin “zgjuar”. Megjithatë, edhe nëse do të duhej pak, një dekadë në fakt, abolicionistët do të fitonin.
Ata ndërtuan një makineri të frikshme politike, duke ndërtuar peticione masive në parlament, duke dërguar lektorë kundër skllavërisë në të gjithë vendin dhe duke bojkotuar sheqerin e kultivuar në skllevër në preferencë të alternativave të kultivuara lirisht; ata përdorën gjithashtu historinë e Mary Prince, një gruaje zezake e izoluar në Londër, për të ilustruar tmerret e skllavërisë.
Ata përfituan nga ndërprerjet politike. Kur konservatorët u ndanë mbi të drejtat e katolikëve dhe kur Whigët detyruan Aktin e Reformës së Madhe, ata bindën qindra kandidatë parlamentarë – për të mos përmendur mijëra votues të rinj – të bënin gjënë morale dhe të bënin presion për heqjen e tyre.
Dhe populli i skllavëruar i Indive Perëndimore dha kontributin e tij, vendimtar. Kryengritja e Demerara e 1823 ishte një e shtënë paralajmëruese dhe më pas, gjatë periudhës së Krishtlindjeve të 1831-32, mijëra xhamajkanë zezakë u ngritën, nën udhëheqjen e Sam Sharpe, për të kapur lirinë e tyre. Ata e humbën atë kohë, por rebelimi më në fund i bindi ministrat britanikë se skllavëria ishte e paqëndrueshme, e pambështetur.
Kur erdhi liria, ajo erdhi me një kosto. Qeveria mblodhi një kredi prej 20 milion £ për të blerë skllevërve dhe për t’i kompensuar ata për konfiskimin e pronës së tyre. Dhe populli “i lirë” i Indeve Perëndimore vuajti nën sistemin e frikshëm të njohur si “starafikim”, i cili kërkonte që ish-skllevërit të vazhdonin të punonin pa pagesë deri në vitin 1838. Megjithatë, çrrënjosja e skllavërisë koloniale – një triumf i politikës liberale, demokracisë në lindje dhe Rezistenca e zezë – ishte një moment historik i madh në historinë britanike. Dhe gjithçka filloi 200 vjet më parë, të martën, më 31 janar.
Nuk ka asnjë monument kombëtar për historinë britanike të skllavërisë. Ndoshta duhet të ketë. Por ngritja e një monumenti që thjesht festonte shfuqizimin do të humbiste çështjen; do të ishte si ngritja e një memoriali për çlirimin e Aushvicit pa asgjë që fliste për mizoritë që ndodhën më parë. Kishte vetëm heqje, sepse kishte skllavëri; ka pasur vetëm një fushatë kundër skllavërisë, sepse ka pasur përfitime pro skllavërisë, dhe më shumë se 200 vjet.
Ne duhet t’i kujtojmë këto të vërteta të pakëndshme dhe kjo e martë do të ishte një kohë e mirë për të filluar.
*Michael Taylor është autor i: “Si i rezistoi themelimi britanik heqjes së skllavërisë” (2020)
Burimi: theguardian.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi
