Duke hyrë në histori si një nga këngëtarët e mëdhenj të dashurisë, Neruda i donte njerëzit: ai ishte poeti i popullit. Dhe për pjesën më të madhe të jetës së tij ai e bëri protagonist të poezisë së tij angazhimin e tij politik, deri në vdekjen e tij misterioze pak ditë pas grushtit të shtetit të Pinochetit.
Nga Massimiliano Loizzi
Ka artistë meshkuj dhe femra – apo edhe më shumë, personazhe – në histori, të njohur më shumë për emrin e tyre dhe famë se sa për veprat e tyre, për veprat e tyre: për shkak të një sërë rrethanash të ndryshme Pablo Neruda është padyshim një prej tyre. Sfidoj këdo që po lexon këto rreshta të citojë, pa u menduar, një nga vargjet më të njohura dhe më të dashura të Nerudës: në shumicën e rasteve, kujtesa e lexuesit nuk do të sjellë në mendje asnjë fjalë, përveç vetë emrit të mjeshtrit kilian dhe ndoshta në disa raste fytyra e Philippe Noiret që i dha hua zërin dhe trupin në filmin e bukur “Il Postino”, interpretimi i fundit i mrekullueshëm nga Massimo Troisi. Dhe për italianët tani është e vështirë të ndajnë dy emrat dhe dy historitë.
Ndoshta është fati që ka shumë poetë, të njohur për disa vargje me fat të puthura nga popullariteti, por kryesisht të injoruara për të gjithë pjesën tjetër të veprës së tyre, megjithatë Pablo Neruda – i lindur në Neftali Ricardo Reyes Basoalto, i cili kishte zgjedhur pseudonimin e tij, të njohur më vonë edhe ligjërisht, për nder të shkrimtarit dhe poetit çek Jan Neruda – u përcaktua nga Gabriel Garcia Marquez si “poeti më i madh i shekullit të 20-të, në çdo gjuhë”.
“Një poet më afër vdekjes së filozofisë; më afër gjakut sesa bojës”: me fjalët që Federico Garcia Lorca – një tjetër poet dhe antifashist spanjoll i madh dhe i paharruar – e prezantoi në vitin 1934 në Universitetin e Madridit.
Duke hyrë në histori si një nga këngëtarët më të mëdhenj të dashurisë, një atribut që filloi ta fitonte qysh në fëmijëri, kur botoi një vepër që u bë e pavdekshme “Njëzet poezi dashurie dhe një këngë e dëshpëruar”, çmimi Nobel për Letërsinë 1971, ai humbi nënën e tij kish ishte vetëm dy muajsh dhe u rrit kryesisht nga gjyshërit.
Por ndoshta ishte pikërisht kjo mungesë e madhe që e bëri atë kaq të pasionuar: në dashuri si në politikë, ndoshta është më e saktë të thuhet se ishte dashuria – dhe pikërisht pasioni – në të gjitha format e tij, që e shoqëroi gjithë punën e tij.
Ai i donte njerëzit, ishte poet i popullit: shkonte nëpër fabrika për t’u lexuar poezitë e tij punëtorëve. Në “Rrushi dhe era” ai këndon për varfërinë e fëmijëve napolitan, sepse atdheu i tij ishte e gjithë bota: angazhimi i tij shoqëror nuk ishte i lidhur me një realitet të caktuar, por ishte universal.
Dhe në vitet e mërgimit, larg tokës së tij të dashur kiliane, ai ishte gjithmonë i bindur se mund ta ndryshonte botën, me forcën e tij, me këngën e tij, me poezinë e tij. Dhe ndoshta nuk e kishte gabim.
Kur shpërtheu lufta civile në Spanjë në vitin 1936, Pablo Neruda haptas qëndroi në anën e republikanëve, anarkistëve dhe antifashistëve, duke botuar Spanjën në zemër dhe duke ndihmuar personalisht ata që donin të mërgoheshin, dhe më pas madje arriti në 1939 të merrte dy mijë refugjatë. në bordin e anijes Winnipeg, e cila ishte nisur për në Kili.
Dhe kur diktatura e Pinochetit shumë të egër mbërriti në Kili, njerëzit e tmerruar nuk lanë më shtëpitë e tyre, por kur, pak ditë pas atij 11 shtatori katastrofik 1973 – në të cilin një grusht shteti i përgjakshëm i kishte dhënë fund qeverisë së parë socialiste të zgjedhur. nga populli, i kryesuar nga Salvator Allende dhe i mbështetur nga vetë Neruda – poeti vdiq, populli kilian u ndje i thirrur nga një zë kundër të cilit as frika nuk mund të bënte asgjë. Një turmë e heshtur marshoi në kortezhin e varrimit, nën vështrimin e pafuqishëm të ushtarëve. Funerali i tij ishte lëvizja e parë e madhe popullore e kundërshtimit të diktaturës, pasi u zhvillua pavarësisht nga prania e ushtarakëve, të cilët, me automatikë në gatishmëri, ia ngulnin sytë pjesëmarrësve, siç dëshmohet nga një film klandestin i xhiruar në atë kohë. Shumë nga demonstruesit lavdëruan Allenden, i cili kreu vetëvrasje gjatë grushtit të shtetit, por ushtarët nuk guxuan të ndërhynin; dhe edhe nëse për fat të keq, shumë prej të pranishmëve do të përfundonin në mënyrë dramatike të zhdukur, atë ditë kishte ndodhur një mrekulli: poezia e kishte ndalur diktaturën.
Për pjesën më të madhe të jetës së tij, që në moshë të re, ai e bëri protagonist të poezisë së tij angazhimin e tij politik: i zgjedhur senator në vitin 1945, qeveria Videla u shndërrua shpejt në një qeveri autoritare, nga e cila Neruda u distancua plotësisht, aq sa edhe vetë Videla. ai lëshoi një urdhër arresti, për t’u arratisur poeti u detyrua të ndërmerrte një periudhë të ashpër mërgimi fillimisht në Argjentinë, pastaj në Meksikë, Bashkimin Sovjetik, Kinë dhe më në fund në Evropë.
Duke vazhduar të sigurohej që zëri i tij të ishte një megafon për betejat në vend: një prodhim civil dhe politik me thellësi të madhe, me të cilin ai luftoi hapur neokolonializmin, diktaturën, luftën dhe imperializmin.
Dhe sipas të gjitha gjasave ishte pikërisht kjo luftë e përjetshme që e çoi në vdekjen e tij: analizat e kryera nga një grup ndërkombëtar ekspertësh mbi eshtrat e poetit konfirmuan praninë e një toksine që do ta kishte shkaktuar vdekjen e tij dhe një dokument zyrtar nga Ministria e Kiliani i Brendshëm në vitin 2015, pretendon se nuk ka vdekur “për shkak të kancerit të prostatës nga i cili vuante”, por se “ndërhyrja nga palët e treta është qartësisht e mundshme dhe shumë e mundshme” (këtu është një analizë e thelluar).
Ose pas grushtit të shtetit të Pinochetit, zemra e tij u thye, duke dëgjuar britmat e popullit të tij, aq sa vdiq nga dhimbja, pikërisht ai që u kishte folur zemrave të miliona njerëzve:
“Mund të shkruaj rreshtat më të trishtë sonte.
Shkruani, për shembull: “Nata është me yje
dhe yjet në distancë dridhen, blu.”
Dhe era e natës kthehet në qiell dhe këndon.
Mund të shkruaj rreshtat më të trishta sonte.
Unë e doja atë dhe ndonjëherë edhe ajo më donte mua”.
Burimi: fanpage.it/ Përgatiti për botim: L.V/kb
