Si fëmijë në Lagos, ai ndihej si Billy Elliot, pas një pasioni për kërcimin, pavarësisht mosmiratimit të familjes së tij. Tani, pasi ka gjetur sukses në Francë, ai është kthyer në vendlindjen e tij Nigeri për të organizuar një zgjim krijues pan-afrikan
Lyndsey Winship
Qudus Onikeku mund të kishte zgjedhur një jetë më të lehtë. Koreografi nigerian u transferua në Francë në moshën 20-vjeçare, krijoi kompaninë e tij në moshën 25-vjeçare dhe brenda pak vitesh mori çmime dhe lavdërime, bëri turne në 20 vende, performoi në festivalin e Avignon dhe siguroi financim të rregullt tre-vjeçar nga qeveria franceze. Ai e bëri atë. Dhe më pas, në prag të të qenit 30, ai hoqi dorë menjëherë, ktheu financimin e dy viteve dhe u kthye në qytetin e tij të lindjes, Lagos.
Lagos është shumë gjëra, por e lehtë nuk është një prej tyre. Të mbytur nga trafiku – makina, minibusë të verdhë të rrahur dhe tuk-tuks (të njohur si “keke”) – aroma e qytetit është tymi i benzinës. Vendi pulson me energji: ky mega-metropol me më shumë se 20 milionë banorë po rritet me 3000 njerëz në ditë dhe parashikohet të bëhet qyteti më i populluar në botë deri në fund të shekullit. Këtë verë, çmimet e karburanteve arritën një rekord të lartë dhe inflacioni i ushqimeve u rrit në 40%. Shumica e banorëve të saj jetojnë në varfëri, megjithatë ju mund të ktheni një cep dhe të gjeni rezidencën e një milioneri me shtylla të bardha, ose restorantin e ëndrrave të një Instagrammeri me ekrane të mëdha video me AI dhe starterin tuaj të shërbyer në një jastëk si pantofla e Hirushes. Është me të vërtetë një qytet i ekstremeve.
Kur Onikeku ishte më i ri, ai nuk mendonte se mund të punonte me korrupsionin dhe miqësinë që shihte rreth tij. “Ajo që ka më shumë rëndësi në Nigeri është: “Sa është për mua?”, thotë ai në një ese në faqen e tij të internetit. Pra, çfarë e bëri atë të kthehej? “Me të gjitha paratë që na dhanë në Francë, ndjeva vërtet sikur po punoja për qeverinë”, thotë 40-vjeçari tashmë. “Sikur të isha nëpunës civil dhe kjo nuk më pëlqente.” Në Paris, Onikeku do të performonte në teatro me një grusht zezak në audiencë, aspak një reflektim i rrugëve jashtë. “I thashë vetes: dua të pasqyroj botën reale – të gjallë, kaotike, problematike.” Ai donte liri artistike dhe pa tela. Disa njerëz në Francë i thanë atij se puna e tij ishte shumë politike, por ai nuk ishte i interesuar të luftonte establishmentin; ai thjesht donte të “shpikte një botë që nuk më dhanë”, thotë ai, “shko në një hapësirë ku nuk ka asgjë dhe fillo të rindërtosh”.
Pra, ja ku jemi, ulur në “dhomën e medias”, një cep i gdhendur nga studioja e tij në një qendër tregtare në Onikan, në zonën e ishullit Lagos të qytetit, ku njerëzit luajnë FIFA mes modifikimeve të videove. Në vapën e dendur të mëngjesit, kërcimtarët po ngrohen, po bisedojnë, po qeshin. Ka kostume me ngjyra të ndezura të grumbulluara në dysheme dhe muzikantë që bllokohen pranë dritares. Ndjehet shumë më shumë se sa shumica e studiove të kërcimit, dhe është: ata bëjnë kostumet, krijojnë filma, bëjnë gjithçka vetë, kanë gishta në byrekë të shumtë. Ata janë sipërmarrës dhe artistë (Onikeku ka një projekt anësor në AI). Këtu ka sfida, me siguri, thotë ai, por Onikeku mendon se ndoshta ishte mungesa e sfidave në Francë që e bëri atë të kthehej në Nigeri, “ku mund të luftoj me diçka reale, jo vetëm një ide”.
Ajo që është e vërtetë këtu është niveli i energjisë në këtë popullsi jashtëzakonisht të re. Kur Onikeku u kthye, 65% e njerëzve ishin nën moshën 25 vjeç. Ka papunësi të konsiderueshme, por edhe sipërmarrje dhe angazhim të madh në mediat sociale; Onikeku ka gjetur fillimisht disa nga kërcimtarët e tij në Instagram. “Ata kanë këtë energji të gjallë dhe të re dhe po shpikën një zhanër të ri kërcimi, të quajtur Afrodance. Isha si: wow, kjo është një hapësirë në të cilën thjesht dua të zhytem.”
Onikeku tani drejton Akademinë QDance, e cila është falas për studentët (megjithëse ata duhet të paguajnë nëse vonohen ose humbasin një orë mësimi, një mënyrë efektive për të nxitur angazhimin). Ai është në mes të ndërtimit të një qendre të re kërcimi, QDance Hub, e cila do të jetë një pikë qendrore për artet në qytet. Dhe ai krijon vepra skenike për kompaninë QDance që bën turne ndërkombëtar, duke përfshirë shfaqjen e re Re: Incarnation, e cila po sillet në Mbretërinë e Bashkuar nga Dance Consortium për një turne me nëntë vende.
Re: Mishërimi martohet me energjinë, jetën, zhurmën dhe fuqinë e trupave atletikë që dalin nga dyshemeja, të shtrënguar me ritmin, me tema të komunitetit, lidhjes dhe gëzimit të zi, përpara se të kalojë në kërkimin e solove dhe duete që kanë një ndjenjë misterioze transformimi dhe një ndjenjë më e errët. Lëvizja bazohet në vallëzimin e rrugës, si dhe nga traditat e Jorubës, por nuk mund ta përcaktoni stilin e saj. Ideja e “stileve” të ndryshme të kërcimit, sipas Onikekut, është “vazhdim i të menduarit nacionalist, i të menduarit kufitar, i të menduarit të shekullit të 20-të”, thotë ai. “Ashtu si entitetet ndërluftuese që ndërtojnë botën tonë nga frika, jo nga dashuria, hutimi apo kurioziteti.”
Në provë ai punon me kërcimtarë për të “hapur diçka thellë brenda vetes”. Onikeku thotë se gjatë procesit kërcimtarët mund të shpërthejnë në lot ose të bien në një gjendje të ngjashme me ekstazën. “Është pothuajse e ngjashme me atë që ayahuasca ose marihuana do të bëjë për ju,” thotë ai, “por përmes kërcimit, trupi do ta bëjë atë për vete.” Duke parë, edhe në studio, patjetër që do të bëni një udhëtim me kërcimtarët. Onikeku flet për kërcimin si terapi dhe shërim. “Vallëzimi im është një lloj lutjeje, një impuls që i jep energji – edhe audiencës – për të shkuar dhe për të ndërtuar atë lloj të ardhmeje që ne të gjithë duam.”
Ndër shumë gjëra, e ardhmja që dëshiron Onikeku është ajo ku një karrierë krijuese është e qëndrueshme. Kur ishte i ri, askush nuk mendonte se të qenit balerin ishte një punë e vërtetë. Si një fëmijë që lëvizte gjithmonë, Onikeku u fut në akrobaci dhe kopjoi lëvizjet nga videot e Michael Jackson dhe MC Hammer. Ai ndihej si Billy Elliot, thotë ai, me të njëjtin pasion të zjarrtë dhe familje mosmiratuese. Ishte një familje myslimane e klasës së mesme të ulët, “shumë modeste – arsimi ishte gjëja kryesore”, dhe Onikeku ishte i 12-ti nga 13 fëmijët, “që do të thotë se kam 11 njerëz para meje që e dinë se çfarë është më e mira për mua”. Ai ishte në gjendje të bashkohej me një grup kërcimi dhe ta mbante të fshehtë për një kohë, derisa filloi të udhëtonte në gara dhe iu desh të merrej me mend. “Të jesh balerin është akti i parë rebel që kam bërë në jetën time,” qesh Onikeku. Nuk ishte për mungesë opsionesh, por ai donte vetëm të kërcente.
Kompania QDance do të performojë në rihapjen e Teatrit Kombëtar Nigerian, përtej ujit në lagjen Iganmu. Është një ndërtesë historike e viteve 1970 me beton, mermer dhe gdhendje mahnitëse druri – e vetmja gjë e bukur në Lagos, me shaka Grace Ekpu, fotografi ynë.
Por nëpër qytet mund të shohësh investime të reja në art nga shteti, sytë e të cilit, më thotë Onikeku, janë hapur ndaj potencialit të turizmit kulturor. Përtej rrugës nga studioja aktuale e QDance është John Randle Centre, një muze i projektuar me guxim i kulturës jorube, që hapet në vjeshtë. Në tetor ai do të presë një festival nëntë-ditor të organizuar nga Onikeku i quajtur Afropolis, një mbledhje pan-afrikane e krijuesve në vallëzim, muzikë, poezi, modë, komedi, art pamor, film dhe më shumë. Është një grumbullim njerëzish, por edhe i vrullit.
Edicionet e mëparshme të Afropolis janë mbajtur në Evropë, por tani Onikeku e ka sjellë në shtëpi. Ashtu si udhëtimi i tij, është një lëvizje nga prezantimi i artistëve afrikanë te audienca e jashtme për të ndezur një gjenerator krijues në vetë kontinentin. Jo “duke i thënë të vërtetën pushtetit”, por “krijimi i hapësirave të tjera të pushtetit”. Dhe Onikeku, si një përçarës dhe një ndërtues i komunitetit, një njeri që shkon në rrugën e tij, është thjesht personi për të ndezur atë zjarr.
