Serhiy Kraskov mori një degëz dhe goditi një peshk të vogël që notonte në lumin Desna. Qindra peshq të tjerë ishin aty pranë në brigjet e gjelbërta të lumit.
Pranë një zambaku të verdhë, ishte një krap i palëvizshëm.
“Gjithçka ka vdekur, duke filluar nga minaja më e vogël te mustakja më e madhe”, tha Kraskov.
Kraskov është kryetari i fshatit Slabyn, në rajonin verior të Ukrainës, Chernihiv. Vendbanimi me 520 banorë i shpëtoi më të keqes së pushtimit të plotë të Rusisë në vitin 2022. Por lufta erdhi javën e kaluar në një formë të re dhe të tmerrshme.
Zyrtarët ukrainas thonë se rusët helmuan qëllimisht lumin Seym, i cili derdhet në Desna. Desna lidhet me një rezervuar në rajonin e Kievit.
Një njollë toksike u zbulua më 17 gusht nga fshati kufitar rus Tyotkino. Sipas Kievit, mbetjet kimike nga një fabrikë sheqeri ishin hedhur në sasi të mëdha në Seym. Ai përfshinte amoniak, magnez dhe nitrate të tjera helmuese. Në atë kohë luftime të ashpra po zhvilloheshin në zonën përreth. Forcat e armatosura të Ukrainës kishin nisur një inkursion të befasishëm në Rusi dhe kishin pushtuar territorin në rajonin e Kurskut.
Ndotja kaloi kufirin ndërkombëtar pak më shumë se një milje larg dhe u fut në rajonin Sumy të Ukrainës. Ekosistemi natyror i Sejmit u rrëzua. Peshqit, molusqet dhe karavidhe u asfiksuan pasi nivelet e oksigjenit ranë afër zeros. Vendbanimet përgjatë lumit raportuan për atë që po ndodhte. Kraskov mori një telefonatë nga autoritetet duke e paralajmëruar se po i vinte një fatkeqësi. Ai dalloi peshkun e parë të ngordhur më 11 shtator. “Ishin disa prej tyre në mes të lumit,” tha ai.
Ai u kthye fundjavën tjetër për të gjetur brigjet e Desna-s të bllokuara me peshq të kalbur. Vullnetarët të veshur me çizme gome, maska dhe doreza mbrojtëse e futën peshkun në thasë. Ata gjetën një mustak të gjatë 1 metër. “Era e keqe ishte e tmerrshme. Mezi merrje frymë. Lumi ishte i qetë. Asgjë nuk lëvizi përveç disa bretkosave”, tha Kraskov.
Serhiy Zhuk, kreu i inspektoratit ekologjik të Chernihiv, e përshkroi atë që kishte ndodhur si një akt ekocidi rus.
“Desna ishte një nga lumenjtë tanë më të pastër. Është një katastrofë shumë e madhe”, tha ai. Zhuk gjurmoi rrugën e shkëlqyesit në një hartë të fiksuar në murin e zyrës së tij: një udhëtim shumë-javor përgjatë Sejmit dhe Desnës. “Më shumë se 650 km janë të ndotura. Asnjë organizëm i vetëm nuk mbijetoi. Kjo është e paprecedentë. Është lumi i parë plotësisht i vdekur në Evropë”, tha ai.
Sipas tij, Kremlini po bënte një luftë totale të një lloji të paparë që nga shekulli i kaluar. Dëshira e Vladimir Putinit për të zhdukur Ukrainën u shtri në botën natyrore, tha ai. “Ata po dërgojnë raketa në ajër, duke djegur pyjet tona dhe duke kërcënuar se do të na hedhin në erë me bomba bërthamore. Ju mund të rindërtoni një urë ose një shkollë. Për fat të keq, duhet më shumë kohë që kafshët e egra të rikuperohen.”
Ndërsa ndotja afrohej, Zhuk urdhëroi mbylljen e Zolotyi Bank, plazhi qendror në Chernihiv. U vendos një ndalim për peshkimin, notin dhe përdorimin e lumit për të ujitur bagëtinë ose kopshtet.
Në plazhin qendror, Olha Rudenko dhe i dashuri i saj Roman Svichkar shëtisnin përgjatë rërës së artë. Një tabelë me shkronja të kuqe paralajmëronte “Mos u lani”.
“Kjo është një eko-tragjedi e madhe. Lumi mban erë të çuditshme”, tha Olha. Ajo vuri në dukje se vitin e kaluar trupat ruse hodhën në erë rezervuarin Khakovka në provincën jugore Kherson të Ukrainës, duke përmbytur fshatra dhe duke vrarë njerëz dhe peshq.
Svitlana Hrynchuk, ministrja e Ukrainës për mbrojtjen e mjedisit, tha se konsumi i ujit në Kiev mbetet i sigurt. Masa të ndryshme speciale ishin marrë për të hequr qafe nitratet, tha ajo, me 120 ton agjentë pastrimi të importuara dhe rrjeta të lidhura nëpër Desna për të kapur peshq të ngordhur. Në rajonin e Kievit, asnjë nuk ishte paraqitur. Për më tepër, uji u pastrua në mënyrë rutinore përpara se të nxirrej për përdorim shtëpiak, tha ajo, duke shtuar “ne nuk kemi një murtajë peshku.”
Hrynchuk tha se ky episod i fundit ishte pjesë e një modeli të mjerueshëm. Trupat ruse kishin shkatërruar parqe kombëtare në zonat e pushtuara, kishin vrarë kafshë dhe kishin minuar mijëra hektarë pyje. Shpërthimet kishin shkaktuar zjarre, një problem i përkeqësuar nga moti i nxehtë i kohëve të fundit. “Ukraina po lufton për të ardhmen e saj. Ajo e ardhme duhet të përfshijë natyrën. Ne kemi nevojë për ujë të pastër, ajër të pastër, pyje, gjithçka”, tha ajo.
Lumi ishte pjesë e kulturës ukrainase. Në vitin 1956, regjisori sovjetik Oleksandr Dovzhenko botoi një roman të quajtur Desna. Duke kujtuar fëmijërinë e tij, ai shkroi: “do të kishte kaluar shumë kohë nga perëndimi i diellit dhe mustakët e mëdhenj do të kërcenin në Desna nën yje, ndërsa ne prisnim agimin”./E.T
