Personazhi dhe subjektet e veprave letrare origjinale të Ian Fleming do të jenë të hapura për përdorim publik në shumicën e vendeve në vitin 2035
Amazon mund ta ketë kapur James Bond-in, duke paguar miliarda për të marrë kontrollin krijues të super-spiunit, por tashmë ka filluar numërimi mbrapsht që do të thotë se 007 – ose të paktën një version i tij – mund të “arratiset” në botën e lirë brenda një dekade.
Personazhi dhe subjektet e veprave letrare origjinale të krijuesit Ian Fleming do të jenë të hapura për përdorim publik në shumicën e vendeve në vitin 2035, duke hapur mundësinë që Bond të shfaqet në filma dhe seriale rivale për spiunazh, komedi apo edhe horror.
Bond është një nga shumë heronjtë e Hollywood-it me data të afërta ose të skaduara të të drejtave të autorit – përfshirë Winnie the Pooh dhe Mickey Mouse – duke nxitur një “garë idesh” mes atyre që kërkojnë të përfitojnë nga markat e reja të disponueshme globalisht dhe atyre që zotërojnë të drejtat dhe krijojnë pronësi intelektuale të reja për të mbajtur mbrojtjen ligjore.
Që nga dalja e parë e Sean Connery-t në Dr. No më 1962, 25 filmat e ekskluzivitetit të 007 kanë gjeneruar më shumë se 7 miliardë dollarë globalisht. Marrja e ekskluzivitetit të pestë më të vlefshëm të të gjitha kohërave ishte një motiv i madh për blerjen prej 8.5 miliardë dollarësh që Amazon i bëri studios së Hollywood-it MGM në 2021, e cila kishte të drejtat bashkë me Eon Productions, në të njëjtin vit kur filmi i fundit i Bond-it u shfaq në kinema.
Javën e kaluar, Amazon shpenzoi mbi 1 miliard dollarë të tjerë për të marrë kontrollin e plotë nga Eon, në një përpjekje për të kthyer 007 në ekranin e madh.
Por duhet të veprojë shpejt, përpara se Bond të përballet me konkurrencën më të fortë deri tani – vetveten. Sipas ligjeve të Mbretërisë së Bashkuar dhe Evropës, e drejta e autorit për krijimet letrare skadon 70 vjet pas vdekjes së autorit, duke hyrë në domenin publik në fillim të vitit të ardhshëm. Duke qenë se Fleming vdiq në 1964, pasi kishte shkruar 12 romane të Bond-it dhe dy antologji, Amazon ka vetëm një dritare të shkurtër ekskluziviteti.
“Ka një mundësi reale për palët e interesuara që të përfitojnë nga fakti se të drejtat mbi librat e James Bond-it do të skadojnë së shpejti,” thotë Chris Froud, një partner dhe avokat patentesh në firmën evropiane të pronësisë intelektuale Withers & Rogers. “Kompanitë mund ta shfrytëzojnë këtë duke rishikuar subjektet dhe personazhet dhe duke i komercializuar ato për herë të dytë.”
Megjithatë, çdo shtesë filmike e bërë mbi librat origjinalë mbetet e mbrojtur ligjërisht, si p.sh. logoja e famshme e 007 me fuçi arme, personazhe si Jaws, flirtimet me Moneypenny dhe batutat ironike të Bond-it kur arratiset nga rreziqet ose mposht armiqtë.
Nga 1 janari 2035, ata që duan të shfrytëzojnë “Bond-in e librave” do të jenë ende në gjendje të përdorin personazhin dhe veçoritë e tij të njohura, si shprehja “Emri im është Bond, James Bond”, makina Aston Martin dhe porosia e tij e zakonshme për martinin “shaken, not stirred” (i tundur, jo i trazuar). Por ata duhet të kenë kujdes që të mos e shfaqin Bond-in duke pirë Bollinger – shampanjën e tij të preferuar në filma – pasi Bond-i i librave të Fleming preferonte Taittinger.
Shefi i Bond-it, M, është gjithashtu një figurë qendrore në libra, por mbetet e paqartë nëse ndonjë version i ardhshëm i 007 mund ta shfaqë Q-në si një mjeshtër të veglave teknologjike. Gjithashtu, çdo interpretim i Blofeld-it, armikut më të famshëm të Bond-it në filmat e ekskluzivitetit, do të duhej ta shfaqte atë me flokë – dhe pa macen e bardhë karakteristike – ashtu siç u paraqit fillimisht në romanet e Fleming.
“Kompanitë duhet të jenë të kujdesshme në mënyrën se si e shfrytëzojnë Bond-in,” thotë Froud. “Filmografia e James Bond-it është kaq e njohur dhe e ngulitur në kulturën popullore, sa do të ishte e vështirë të shkëputej plotësisht nga çdo vepër e re bazuar vetëm në librat origjinalë. Çdo gabim mund të shkaktojë pretendime për shkelje të të drejtave nga pronarët e filmave.”
Shembujt e fundit të shfrytëzimit të personazheve të njohur globalisht tregojnë se ka njerëz të gatshëm të marrin rreziqe të tilla. Kur të drejtat e Disney-t mbi Winnie the Pooh të A.A. Milne hynë në domenin publik më 1 janar 2022, aktori i Hollywood-it, Ryan Reynolds, u shfaq një ditë më vonë në një reklamë satirike amerikane me “Winnie-the-Screwed” – një arush që e kupton se ka paguar më shumë seç duhet për faturën e telefonit.
Në mars 2023, kompania britanike Jagged Edge publikoi filmin horror Winnie The Pooh: Blood and Honey, ku Pooh dhe Piglet bëhen vrasës gjakftohtë pas braktisjes nga Christopher Robin. Filmi, i xhiruar për vetëm pesë ditë me një buxhet prej 20,000 paundësh, fitoi gati 8 milionë dollarë. Kjo çoi në krijimin e asaj që quhet Twisted Childhood Universe ose Poohniverse, një seri filmash horror bazuar në personazhe të njohur që kanë kaluar në domenin publik.
Scott Jeffrey, producenti i filmave dhe themeluesi i Jagged Edge, thotë se nuk ka hasur asnjë sfidë ligjore nga Disney dhe do të dëshironte ta përfshinte Bond-in në projektet e tij horror në të ardhmen. “Të përmbysësh James Bond-in dhe ta shndërrosh në një personazh të errët do të ishte kaq interesante,” thotë ai.
E drejta e autorit për Superman-in skadon në 2034, Batman në 2035 dhe Wonder Woman në 2037, duke hapur rrugën për përshtatje të reja, përfshirë edhe mundësinë e një Bond-i horror.
Amazon, Eon Productions dhe Ian Fleming Publications nuk kanë komentuar ende mbi çështjen.
