Nga Shpëtim Luku
Nga vit në vit, bëhet gjithnjë e më e dukshme një dukuri që po deformon mënyrën se si të rinjtë shqiptarë e shohin jetën: askush nuk e mendon veten në një rrugëtim të gjatë, të ngadaltë, me punë e përkushtim. Askush nuk sheh karrierën si bazë të identitetit profesional. Të gjithë janë në pritje të “goditjes së madhe” – asaj rastësie fatlume që do t’i bëjë të pasur, të njohur, të veçantë.
Kjo pritje është bërë filozofi jetese. Çdo punë shihet si një ndalesë kalimtare, sa për të kaluar kohën, në pritje të “diçkaje tjetër”. Edhe kur të rinjtë punësohen në sektorë që dikur ishin burim krenarie, si mjekësia, inxhinieria apo arsimi, përkushtimi i tyre është shpesh minimal. Sepse nuk shohin të ardhmen aty. Sepse janë me një këmbë jashtë. Sepse nuk e pranojnë idenë e një jete “normale”.
Dhe nuk është se nuk kanë një justifikim për këtë sjellje. Modelet që u ofron shoqëria janë të njëjta: pasuria që vjen shpejt, pa shumë mundim. Influencerë që ekspozojnë jetë luksoze pa treguar burimin e të ardhurave. Sipërmarrës “magjikë” që në pak muaj blejnë makina të shtrenjta. Politikanë pa asnjë CV profesionale që jetojnë si oligarkë. Kur pasuria është e vetmja vlerë që nderohet publikisht, pse të rinjtë të besojnë te procesi, te përpjekja, te gradualiteti?
Në Tiranë, pronarë lokalesh dhe dyqanesh ankohen çdo ditë: të rinjtë vijnë në punë pa motiv, rrinë pak dhe ikin. Jo për ndonjë ofertë më të mirë – por thjesht sepse “nuk e kanë mendjen aty”. Zejtarët nuk gjejnë nxënës. Askush nuk do të mësojë një zanat, sepse të punosh me dorë sot shihet si dështim. Të jesh kamerier, hidraulik, rrobaqepës, mekanik është vetëm një “turp i përkohshëm” në pritje të shpëtimit.
Emigrimi është bërë karta e fundit që hidhet me shpresë dhe pa plan. Jo rrallë, të rinjtë marrin borxh për të shkuar në Gjermani pa e ditur as çfarë pune do bëjnë. Disa përfundojnë në punë të rëndomta, disa kthehen të zhgënjyer, por përsëri nuk e pranojnë që ndoshta zgjidhja nuk është “jashtë”, por “brenda”, në rindërtimin e një mentaliteti të ri.
Ndërkohë, rritet numri i atyre që përfshihen në skema mashtruese për investime “të zgjuara”, që nga kriptovalutat te platformat piramidale online. Këto histori nuk dalin gjithmonë në media, por janë të zakonshme në rrjete sociale dhe forume ku të rinjtë shkruajnë për humbje të mëdha, ndonjëherë edhe me kredi.
Të gjithë këta të rinj nuk janë dembelë. Janë të lodhur nga mungesa e besimit. Nuk u është ofruar një model ku mund të ecin, sepse shoqëria ua shet përditë iluzionin e rrugëve të shkurtra. Kur të punosh ndershëm dhe me përkushtim nuk të sjell as respekt, as siguri, as dinjitet, atëherë ku është motivimi për të provuar?
Kjo nuk është thirrje për t’u dorëzuar. Përkundrazi. Është një ftesë për të kthyer vëmendjen nga pasuria te profesioni, nga fama te përmbajtja, nga rastësia te rruga. Të rinjtë shqiptarë kanë energji, ide dhe potencial. Por nëse i ushqejmë vetëm me ëndrra të zbrazëta, do rritim një brez që nuk ndërton, por pret. Dhe kur pret shumë gjatë, shpesh nuk arrin askund.
