Themelimi i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit më 10 qershor 1878 përfaqëson një nga momentet më të rëndësishme të ndërgjegjësimit kombëtar dhe politik të shqiptarëve në shekullin XIX. Ajo u krijua si përgjigje ndaj rrezikut të copëtimit të trojeve shqiptare nga Fuqitë e Mëdha dhe shtetet fqinje, pas përfundimit të Luftës Ruso-Turke dhe nënshkrimit të Traktatit të Shën Stefanit (mars 1878), i cili parashikonte cënimin e territorit shqiptar në favor të shteteve sllave.
Konteksti historik
Në fund të shekullit XIX, Perandoria Osmane ishte në rënie dhe kombet e Ballkanit po përpiqeshin të fitonin pavarësinë ose të zgjeronin kufijtë e tyre. Traktati i Shën Stefanit u dha tokat shqiptare Malit të Zi, Serbisë dhe Bullgarisë, duke shkaktuar alarmin mes shqiptarëve. Më pas, Traktati i Berlinit (qershor-korrik 1878), i thirrur nga Fuqitë e Mëdha për të rishikuar marrëveshjen, i hapi rrugë zgjidhjeve të tjera, por prapëseprapë nuk mori parasysh interesat shqiptare.
Qëllimi i Lidhjes
Lidhja e Prizrenit u formua si një organizatë politike dhe ushtarake me këto objektiva kryesore:
Mbrojtjen e tokave shqiptare nga copëtimi dhe aneksimi nga shtetet fqinje.
Bashkimin e katër vilajeteve shqiptare (Shkodrës, Kosovës, Manastirit dhe Janinës) në një njësi të vetme autonome brenda Perandorisë Osmane.
Zhvillimin e ndërgjegjes kombëtare dhe organizimin e strukturave vetëqeverisëse.
Kuvendi i Prizrenit
Kuvendi u mblodh në qytetin e Prizrenit më 10 qershor 1878 dhe përfshinte përfaqësues nga të gjitha trojet shqiptare. Fillimisht, Lidhja u shfaq si një lëvizje e brendshme osmane për të ruajtur integritetin e Perandorisë, por shumë shpejt ajo mori karakter kombëtar shqiptar. U krijua një Komitet Qendror, një qeveri e përkohshme dhe u organizuan forcat e armatosura për mbrojtjen e tokave shqiptare, veçanërisht kundër pretendimeve të Malit të Zi dhe Greqisë.
Veprimtaria dhe sfidat
Lidhja organizoi qëndresë të armatosur, si në rastin e mbrojtjes së Plavës dhe Gucisë kundër ushtrisë malazeze. Ajo vendosi administratë shqiptare në disa zona dhe doli hapur me kërkesa për autonomi.
Megjithatë, presioni ndërkombëtar dhe mungesa e mbështetjes nga Perandoria Osmane e dobësuan Lidhjen. Porta e Lartë nisi ta shihte si kërcënim dhe dërgoi forca ushtarake për ta shpërbërë. Në vitin 1881, pas një lufte të pabarabartë, Lidhja u shtyp me forcë nga trupat osmane.
Rëndësia historike
Lidhja Shqiptare e Prizrenit shënon fillimin e organizuar të lëvizjes kombëtare shqiptare dhe vendosjen e themeleve për krijimin e shtetit shqiptar. Ajo përfaqëson kalimin nga ndjenja fetare e përkatësisë osmane në ndjenjën e identitetit kombëtar shqiptar.
Trashëgimia e Lidhjes jeton në kujtesën kombëtare si simbol i bashkimit, rezistencës dhe aspiratave për vetëvendosje. Ajo përgatiti terrenin për përpjekjet e mëvonshme drejt shpalljes së pavarësisë më 1912.
Në Prizren, sot ndodhet Muzeu i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, një monument historik që dëshmon për këtë moment kulmor të historisë shqiptare.
Përgatiti: L.Veizi
