Revolta Arabe e vitit 1916 ishte një kryengritje e madhe që shpërtheu në Gadishullin Arabik kundër Perandorisë Osmane, gjatë Luftës së Parë Botërore, me qëllimin për të fituar pavarësinë e arabëve dhe për të krijuar një shtet arab të bashkuar që shtrihej nga Siria në Jemen.
Konteksti historik
Perandoria Osmane, që kishte sunduar pjesë të mëdha të botës arabe për më shumë se 400 vjet, ishte futur në Luftën e Parë Botërore në krah të Fuqive Qendrore (Gjermania dhe Austro-Hungaria).
Në këtë kohë, ndjenja nacionaliste arabe kishte nisur të forcohej, sidomos përballë centralizimit të pushtetit osman dhe përpjekjeve për turqizimin e territoreve jo-turke.
Shpërthimi i Revoltës – 10 qershor 1916
Revolta filloi zyrtarisht më 10 qershor 1916, kur Sharifi i Mekës, Husein bin Ali, shpalli kryengritje kundër osmanëve në qytetin e Mekës.
Husein bin Ali ishte mbret i Hijazit dhe kishte lidhje të ngushta me britanikët, të cilët e kishin nxitur nëpërmjet korrespondencës Husein–McMahon (1915–1916) duke i premtuar mbështetje për një shtet të pavarur arab në këmbim të kryengritjes kundër osmanëve.
Roli i Britanisë së Madhe dhe T.E. Lawrence
Britania shpresonte të dobësonte Perandorinë Osmane nga brenda dhe për këtë mbështeti revoltën me armë, para dhe oficerë ushtarakë.
Më i njohuri nga këta ishte Thomas Edward Lawrence, i njohur si “Lawrence i Arabisë”, i cili ndihmoi forcat arabe në organizimin e sulmeve guerile dhe në bashkëpunimin me trupat britanike në Lindjen e Mesme.
Zhvillimi i Revoltës
Rebelët arabë, të udhëhequr nga bijtë e Husein bin Aliut – veçanërisht Faisali – ndërmorën një seri sulmesh kundër linjave osmane të komunikimit dhe transportit, veçanërisht përgjatë hekurudhës Hejaz.
Më 1917, arabët morën Aqaban, një pikë strategjike pranë Detit të Kuq.
Bashkë me trupat britanike, forcat arabe hynë në Damask më 1918, duke shënuar rënien e kontrollit osman në pjesën më të madhe të territoreve arabe.
Pasojat
Revolta kontribuoi në rënien e Perandorisë Osmane dhe në trajtimin e Lindjes së Mesme nga fuqitë koloniale evropiane.
Megjithatë, premtimet për pavarësi u thyen nga Marrëveshja Sykes–Picot (1916) dhe më vonë Mandatet e Lidhjes së Kombeve, që ndanë territoret arabe midis Britanisë dhe Francës.
Kjo tradhti u pa si një plagë historike në botën arabe dhe ndikoi në zhvillimin e nacionalizmit arab për dekadat që pasuan.
Përgatiti: L. Veizi
