-Një martir i demokracisë në Italinë e viteve ’20-
Kush ishte Giacomo Matteotti?
Giacomo Matteotti (1885–1924) ishte një politikan dhe intelektual italian, lider i Partisë Socialiste Unitariane (PSU), një nga zërat më të fortë kundër fashizmit në periudhën kur Benito Mussolini sapo kishte ardhur në pushtet. Ai njihej për guximin dhe integritetin e tij moral, për kritikën e hapur ndaj dhunës fashiste dhe mbrojtjen e institucioneve demokratike.
Kundërshtari i rrezikshëm i fashizmit
Në maj të vitit 1924, pas zgjedhjeve të përgjithshme italiane, Matteotti doli në Parlament dhe mbajti një fjalim të fuqishëm ku denoncoi manipulimet dhe dhunën që kishin përdorur fashistët për të fituar shumicën. Ai akuzoi hapur Partinë Fashiste dhe vetë Mussolinin për shkeljen e rregullave të demokracisë.
Kjo fjalë ishte si një akt vetëflijimi. Ai e dinte rrezikun. Pak ditë para se të zhdukej, i kishte thënë bashkëshortes:
“E di që i kam nënshkruar vetes vdekjen, por nuk mund të hesht.”
Rrëmbimi dhe vrasja
Më 10 qershor 1924, vetëm pak javë pas fjalimit të tij, Giacomo Matteotti u rrëmbye në mes të ditës, në rrugët e Romës, nga një grup fashistësh të lidhur me shërbimet sekrete dhe strukturat e fshehta të Partisë Fashiste. Ai u fut me forcë në një makinë dhe u vra brutalisht me thikë, brenda pak minutash. Trupi i tij u zhduk për disa ditë, derisa u gjet më 16 gusht 1924 në zonën e Romas periferike, në një pyll pranë rrugës Flaminia.
Reagimi dhe kriza politike
Vrasja e Matteottit shkaktoi një tronditje të madhe publike dhe politikë në Itali. Shumë deputetë të opozitës dolën nga Parlamenti në një akt proteste të njohur si “secesioni i Aventinit”. Për disa javë, regjimi fashist u lëkund. U përhap bindja se urdhrin për vrasjen e kishte dhënë vetë Mussolini ose të paktën e kishte miratuar në heshtje.
Por në janar të vitit 1925, Benito Mussolini, në një fjalim famëkeq në Parlament, mori përgjegjësinë politike dhe morale për atë që kishte ndodhur, duke sfiduar hapur kundërshtarët.
“Nëse fashizmi është një grup kriminelësh, atëherë unë jam krimineli!” – deklaroi ai, duke e kthyer krizën në një akt të konsolidimit të pushtetit absolut.
Simbolika dhe trashëgimia
Vrasja e Giacomo Matteottit është konsideruar kryekrimi themelues i diktaturës fashiste italiane. Ajo shënoi fundin e çdo iluzioni për një bashkëjetesë mes fashizmit dhe demokracisë në Itali.
Matteotti mbetet një simbol i qëndresës civile dhe politike, një dëshmor i fjalës së lirë dhe mbrojtës i institucioneve demokratike përballë tiranisë. Figura e tij nderohet në Itali si një martir i lirisë dhe një paralajmërim i hershëm për rrezikun e diktaturës që vinte nën petkun e rendit dhe nacionalizmit.
“Matteotti nuk vdiq për një ide, por për një të vërtetë.”
– Ky është mesazhi që historia ka ruajtur nga jeta e tij. Një jetë që u pre në mes, por që ndriçoi rrugën për brezat që do të luftonin fashizmin më vonë.
Përgatiti: L.Veizi
