Më 12 qershor 1987, në kryeqytetin Bangui të Republikës Qendrore Afrikane, Jean-Bédel Bokassa, ish-presidenti dhe vetëshpalluri Perandor i Afrikës Qendrore, u dënua me vdekje nga një gjykatë speciale. Ishte një moment dramatik në historinë politike të kontinentit afrikan: një njeri që dikur ishte ngritur në majat më të larta të pushtetit, tashmë po gjykohej për krime të rënda kundër popullit të tij.
Nga ushtar francez në perandor afrikan
Jean-Bédel Bokassa lindi më 1921 dhe shërbeu si oficer në ushtrinë koloniale franceze gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe më pas në Indokinë. Pas pavarësimit të Republikës Qendrore Afrikane nga Franca në vitin 1960, ai u kthye në vendin e tij dhe u ngrit shpejt në radhët e ushtrisë.
Më 1 janar 1966, ai kreu një grusht shteti dhe rrëzoi kushëririn e tij, presidentin David Dacko. Bokassa sundoi fillimisht si president (1966–1976), por në një akt të pashembullt, më 4 dhjetor 1976, ai shpalli veten Perandor të Afrikës Qendrore, duke e kthyer vendin në një monarki absolute, të modeluar pas Perandorisë Napoleonike.
Luks dhe mizori
Ceremonia e kurorëzimit të Bokassas në dhjetor 1977 ishte një nga më të shtrenjtat në historinë moderne: ajo kushtoi mbi 20 milionë dollarë – gati një e katërta e buxhetit kombëtar – ndërsa populli i tij vuante nga varfëria ekstreme.
Përveç shpenzimeve të çmendura, regjimi i tij u bë i njohur për represionin brutal, burgosje arbitrare, tortura dhe, sipas disa dëshmive, aktet e kanibalizmit. Një nga ngjarjet më të errëta ndodhi në vitin 1979, kur studentët protestuan kundër uniformave të detyrueshme të shkollës. Dhjetëra prej tyre u arrestuan, torturuan dhe u vranë në mënyrë barbare në burgun e Ngaragba – një nga akuzat më të rënda në gjyqin që do të pasonte.
Rënia dhe kthimi për t’u gjykuar
Në shtator 1979, ndërsa Bokassa ndodhej në Libi për vizitë te diktatori Gaddafi, qeveria franceze organizoi Operacionin “Barracuda”, duke përmbysur regjimin e tij dhe kthyer në pushtet ish-presidentin David Dacko. Bokassa u detyrua të largohej në mërgim, fillimisht në Bregun e Fildishtë dhe më pas në Francë, ku jetoi në luks dhe larg syve të drejtësisë.
Por në vitin 1986, i bindur se do të rikthehej si shpëtimtar i kombit, Bokassa u kthye vullnetarisht në vendin e tij, ku u arrestua menjëherë dhe u vu përballë një sërë akuzash: vrasje masive, tortura, përvetësim fondesh shtetërore dhe kanibalizëm.
Dënimi me vdekje
Pas një gjyqi të gjatë dhe të ndjekur me vëmendje nga media ndërkombëtare, më 12 qershor 1987, Bokassa u dënua me vdekje për vrasjen e nxënësve, krime të tjera kundër njerëzimit dhe korrupsion. Ai u shpall fajtor për 20 nga 24 akuzat, por u shpëtoi akuzave për kanibalizëm, për mungesë provash të drejtpërdrejta.
Megjithatë, dënimi me vdekje nuk u ekzekutua kurrë. Në vitin 1993, presidenti i ri i vendit, André Kolingba, ia fal dënimin, duke e kthyer në burgim të përjetshëm, dhe më pas në burg shtëpie. Bokassa vdiq më 3 nëntor 1996, në shtëpinë e tij në Bangui, si një figurë tragjike e historisë afrikane – njeri i kontrasteve mes delirit të madhështisë dhe brutalitetit të pamëshirshëm.
Trashëgimia e errët
Jean-Bédel Bokassa mbetet një nga figurat më të errëta dhe më të diskutueshme të Afrikës post-koloniale – një simbol i despotizmit, manipulimit dhe rrënimit të një kombi në emër të lavdisë personale. Historia e tij është një paralajmërim për pasojat e pushtetit absolut dhe arrogancës politike në një shoqëri të brishtë.
Përgatiti: L.Veizi
