Karriera e hershme
Edward Joseph Snowden lindi më 21 qershor 1983 në Elizabeth City, North Carolina, SHBA. Ai u rrit në një familje me lidhje të forta me sistemin e sigurisë amerikane: babai i tij punonte për Rojën Bregdetare, ndërsa nëna e tij për sistemin gjyqësor federal. Snowden ishte një autodidakt në teknologji, ndonëse nuk përfundoi studimet universitare. Aftësitë e tij të jashtëzakonshme në programim dhe siguri kompjuterike i hapën rrugë për të punuar në strukturat më të ndjeshme të inteligjencës amerikane.
Ai punoi fillimisht për CIA-në si teknik i sigurisë kompjuterike, e më pas, si kontraktor për Agjencinë e Sigurisë Kombëtare (NSA) përmes kompanive si Dell dhe Booz Allen Hamilton.
Zbulimi i informacionit të klasifikuar – 2013
Në maj 2013, në një akt që do të shënonte një nga rrjedhjet më të mëdha të informacionit të klasifikuar në historinë amerikane, Edward Snowden udhëtoi në Hong Kong, ku takoi gazetarët Glenn Greenwald dhe Laura Poitras, të cilëve u dha një sasi të madhe dokumentesh sekrete që përfshinin:
-Programin PRISM, që lejonte NSA-në të aksesonte drejtpërdrejt të dhënat e përdoruesve nga kompanitë e mëdha teknologjike si Google, Facebook dhe Apple;
-Programin XKeyscore, një sistem masiv për mbledhjen e të dhënave nga interneti në kohë reale;
-Programe të mbikëqyrjes së telefonatave dhe mesazheve të miliona qytetarëve amerikanë dhe jo vetëm.
Dokumentet e publikuara zbuluan përmasat e survejimit masiv të kryer nga NSA – jo vetëm kundër të huajve, por edhe kundër vetë qytetarëve amerikanë, shpesh pa urdhër gjykate. Zbulimet prekën gjithashtu edhe vendet aleate të SHBA-së, përfshirë përgjumjen e liderëve si Angela Merkel.
Reagimi global dhe pasoja të menjëhershme
Publikimi i dokumenteve përmes gazetave si The Guardian dhe The Washington Post shkaktoi tërmet politik dhe diplomatik. Snowden u shpall tradhtar nga autoritetet amerikane dhe u akuzua për spiunazh dhe vjedhje të pronës shtetërore, me rrezik dënimi deri në 30 vjet burg.
Ndërkohë, shumë të tjerë e panë si heroit e transparencës dhe mbrojtës të të drejtave të njeriut, që ekspozoi abuzimet e një shteti që po e tejkalonte kufirin mes sigurisë kombëtare dhe shkeljes së privatësisë.
Arratia dhe azili në Rusi
Në përpjekje për të shmangur arrestimin, Snowden udhëtoi në Moskë në qershor 2013, me qëllim kalimin drejt një vendi të tretë (si Ekuadori apo Venezuela). Por pasaporta e tij u anulua nga SHBA ndërsa ai ndodhej në zonën tranzit të aeroportit Sheremetyevo në Moskë. Pas disa javësh në limbo, Rusia i dha azil të përkohshëm, i cili më pas u rinovua disa herë.
Në 2020, ai fitoi të drejtën e qëndrimit të përhershëm në Rusi, dhe në 2022, Vladimir Putin i dha nënshtetësinë ruse.
Ndikimi dhe trashëgimia
Zbulimet e Snowden çuan në:
Rishikimin e programeve të mbikëqyrjes në SHBA dhe ligjeve që i mbështesnin ato;
Vendime të Gjykatës Supreme që e konsideruan të paligjshëm grumbullimin masiv të të dhënave telefonike;
Debat global mbi balancën midis sigurisë kombëtare dhe privatësisë personale;
Fuqizimin e kriptografisë dhe platformave të sigurta të komunikimit në mbarë botën.
Në vitin 2015, Snowden bashkëthemeloi organizatën Freedom of the Press Foundation, që synon të mbrojë gazetarinë investigative dhe informatorët.
Përfundim
Edward Snowden mbetet një nga figurat më polarizuese të shekullit XXI – hero për disa, tradhtar për të tjerë. Pavarësisht pikëpamjeve të ndryshme, veprimi i tij tronditi themelet e mënyrës se si shtetet moderne përdorin teknologjinë për të mbikëqyrur qytetarët, dhe ngjalli një debate të domosdoshëm për kufijtë e fuqisë shtetërore në epokën dixhitale.
Përgatiti: L.Veizi
