Xhamia e njohur e Al-Aksa shtrihet në zemrën e qytetit të vjetër të Jeruzalemit, mbi një kodër e cila njihet nga hebrenjtë si Har ha-Bait, ose Mali i Tempullit, dhe për myslimanët në tërë botën si Al-Haram Al-Sharif ose Streha Fisnike.
Myslimanët e konsiderojnë këtë vend si vendin e tretë më të shenjtë në Islam, pas Mekës dhe Medinës. Al-Aksa është emri i dhënë të gjithë kompleksit dhe është shtëpia e dy vendeve të shenjta myslimane: Kupola e Shkëmbit dhe Xhamia Al-Aksa, e njohur edhe si Xhamia Kibli, e cila u ndërtua në shekullin e 8-të pas Krishtit, shkruan A2.
Kompleksi ka pamje nga Muri Perëndimor, një vend i shenjtë lutjeje për hebrenjtë, për të cilët Mali i Tempullit është vendi i tyre më i shenjtë. Hebrenjtë besojnë se mbreti biblik Solomon ndërtoi tempullin e parë atje 3 000 vjet më parë. Një tempull i dytë u shkatërrua nga romakët në vitin 70 pas Krishtit.
Izraeli e pushtoi këtë pjesë në luftën e Lindjes së Mesme të vitit 1967 dhe e aneksoi atë me pjesën tjetër të Jerusalemit Lindor dhe pjesët ngjitur të Bregut Perëndimor në një veprim që nuk njihet ndërkombëtarisht.
Jordania, familja sunduese hashemite e së cilës ka kujdestarinë e vendeve myslimane dhe të krishtera, emëron anëtarë të institucionit Vakëfe që mbikëqyr vendin.
Pse është Al-Aksa një pikë kyçe në konfliktin Izrael-Palestinë?
Kompleksi Al-Aksa ka qenë prej kohësh një pikë e nxehtë për dhunën vdekjeprurëse mbi çështjet e sovranitetit dhe fesë në Jerusalem.
Sipas marrëveshjes dhe “status-quo” aktuale e cila rregullon zonën, të cilën Izraeli thotë se e mban, popullsia jo-muslimane mund ta vizitojë, por vetëm muslimanët lejohen të adhurojnë në kompleksin e xhamisë. Vizitorët hebrenj janë lutur gjithnjë e më shumë hapur në vend, në kundërshtim me rregullat, dhe kufizimet izraelite mbi aksesin e besimtarëve muslimanë në vend kanë çuar në protesta dhe shpërthime dhune. Sipas marrëveshjes së gjatë “status quo” që rregullon zonën, të cilën Izraeli thotë se e mban, jo-muslimanët mund ta vizitojnë, por vetëm muslimanët lejohen të adhurojnë në kompleksin e xhamisë.
Vizitorët hebrenj janë lutur gjithnjë e më shumë hapur, në kundërshtim me rregullat, dhe kufizimet izraelite mbi aksesin e besimtarëve muslimanë në vend kanë çuar në protesta dhe shpërthime dhune.
Përplasjet në vend në vitin 2021 kontribuan në nisjen e një lufte 10-ditore me Gazën. Në vitin 2000, politikani izraelit Ariel Sharon, atëherë udhëheqës i opozitës, udhëhoqi një grup ligjvënësish izraelitë drejt kompleksit të Malit të Tempullit/al-Haram al-Sharif. Palestinezët protestuan dhe pati përleshje të dhunshme që shpejt u përshkallëzuan në kryengritjen e dytë palestineze, të njohur edhe si Intifada e Al-Aksës. /e.t
