Që nga fillimi i këtij shekulli, institucione ndërkombëtare dhe qendra të njohura studimore kanë lëshuar paralajmërime të qarta për rënien demografike të Evropës, por pa ndonjë efekt të dukshëm. Megjithë paralajmërimet për plakjen e popullsisë dhe pasojat e saj të rënda për ekonominë, politika dhe biznesi evropian vazhdojnë ta shmangin me kujdes këtë çështje, e cila tashmë po shihet si një kërcënim serioz për stabilitetin financiar të kontinentit.
Nga Giles Merritt
Të hedhura poshtë prej kohësh si spekulative dhe alarmuese, studimet e popullsisë nga një mori grupesh ekspertësh kanë paralajmëruar me të drejtë se Evropa do të përballet me kosto të papërballueshme dhe presione sociale nga një shoqëri në plakje deri në vitin 2050. Zyrtarët evropianë janë përgjigjur me heshtje. Partitë politike në të gjithë kontinentin e kanë shmangur me kujdes temën, duke iu druajtur pasojave zgjedhore të reformave të nevojshme.
Thelbi i krizës së plakjes qëndron te pabarazia ndërbreznore. Njerëzit e moshës 60 vjeç e lart zotërojnë më shumë se tre të katërtat e aseteve financiare dhe pronave në Evropë. Dhe duke qenë tashmë një e katërta e popullsisë evropiane (duke u rritur në një të tretën në një dekadë a më shumë), kjo grupmoshë do të përbëjë bllokun më të madh të votuesve në zgjedhjet kombëtare për të ardhmen e parashikueshme. Për më tepër, rritja e jetëgjatësisë ka penguar shpërndarjen e pjesës më të madhe të kësaj pasurie. Si rezultat, personat nën 35 vjeç zotërojnë vetëm 5% të aseteve në Evropë.
Pensionistët padyshim do t’u rezistojnë reformave që synojnë rishpërndarjen e një pjese të pasurisë së tyre. Në librin tim Timebomb: When Ageing Explodes, unë e quaj këtë “lakun e argjendtë” dhe ajo qëndron në zemër të dilemës së Evropës mbi drejtësinë ndërbreznore. Të moshuarit që kanë fituar një pension të rehatshëm, me të drejtë i mbrojnë kursimet e tyre me çdo kusht. Por ata e bëjnë këtë në kurriz të brezave të rinj e më të pafavorizuar, të cilët përballen me vështirësi për të blerë një shtëpi dhe mund të duhet të presin deri në të 70-at ose edhe të 80-at e tyre për të marrë një pension.
Përmasat e sfidave demografike të Evropës mbulohen nga ndryshimet e popullsisë në nivel global. Paralajmërimet e dikurshme për një planet të mbipopulluar janë zëvendësuar nga shqetësimet për rënien e normave të lindshmërisë në vendet e pasura dhe për lindshmërinë e lartë në Afrikë dhe në botën arabe. Por rënia e popullsisë evropiane është veçanërisht domethënëse, sepse rëndësia e saj ekonomike, gjeopolitike dhe kulturore në rënie ka pasoja ndërkombëtare.
Ndërsa qeveritë demokratike evropiane hezitojnë të trajtojnë krizën demografike të kontinentit, bordet drejtuese të kompanive mund të ofronin një zgjidhje. Sektori privat nuk mund t’i shpëtojë aritmetikës së zymtë: Raporti i Bashkimit Evropian midis punëtorëve që paguajnë taksa dhe pensionistëve që përfitojnë nga to ka rënë tashmë nga norma e tij e pas Luftës së Dytë Botërore prej katër me një, në tre me një, dhe pritet të bjerë nën dy me një. Kjo do të kërkojë ndryshime në vendet e punës, në aftësi, në paga dhe, mbi të gjitha, në taksa. Si punëdhënës, drejtuesit e korporatave do të jenë lojtarë kyç në këtë proces dhe duhet të mendojnë me kujdes për prioritetet dhe rreziqet.
Pavarësisht efekteve ende të panjohura të inteligjencës artificiale në tregjet e punës dhe në ekonomi, është e qartë se punëdhënësit do të duhet të balancojnë forcën punëtore që po tkurret dhe mungesën në rritje të aftësive me nevojën për kontribute më të mëdha tatimore. Qeveritë mund të vendosin rregulla dhe kushte të reja vetëm deri në një masë të kufizuar, gjë që e bën sektorin privat thelbësor për ndërtimin e një konsensusi mbi politikat e reja. Por grupet e biznesit dhe shoqatat industriale gjithashtu e kanë shmangur këtë temë, ndoshta nga frika se mos tërheqin vëmendjen politike mbi nivelin e taksimit të korporatave.
Sa më shumë të ardhura tatimore mund të mblidhen dhe nga kush, është e vështirë të parashikohet: politika gjithnjë e më e paqëndrueshme ka përmbysur modelet e parashikimit. Megjithatë, është e mundur të projektohen nevojat e shpenzimeve të vendeve të BE-së. Gati 20 vjet më parë, Fondi Monetar Ndërkombëtar vlerësoi se kostot e kujdesit shëndetësor në Evropë do të dyfishoheshin, duke arritur mesatarisht në 15% të PBB-së deri në vitin 2050, ndërsa OECD-ja parashikon që pagesat e sigurimeve shoqërore dhe pensionet shtetërore do të arrijnë në 12% të PBB-së.
Deri në mesin e shekullit, plakja e popullsisë do të shtyjë shpenzimet e vendeve të BE-së për kujdesin shëndetësor dhe përfitimet e pensioneve përtej një të katërtës së buxheteve shtetërore. Nëse shtojmë buxhete më të mëdha për mbrojtjen, politikat industriale, nevojën për të reformuar arsimin dhe për të ndërtuar më shumë banesa, regjime tatimore më të ashpra do të bëhen të pashmangshme.
Këto vende tashmë kanë hapësirë të kufizuar fiskale dhe rënia demografike rrezikon të përkeqësojë krizat e borxhit deri në pikën e kolapsit financiar. Por nga perspektiva miope e BE-së, këto probleme socio-ekonomike konsiderohen çështje kombëtare. Si rezultat, blloku ka prodhuar shumë pak në mënyrën e hartimit të politikave “të përbashkët” për një çështje që paraqet një kërcënim serioz për integritetin dhe, ndoshta, edhe për mbijetesën e tij.
Për shembull, popullsitë e vendeve anëtare më të reja në Evropën Qendrore dhe Lindore dhe në vendet Baltike po tkurren me shpejtësi për shkak të plakjes, normave të ulëta të lindshmërisë dhe emigrimit ekonomik drejt vendeve më të pasura të BE-së. Rëniet e mprehta të parashikuara në disa prej këtyre vendeve ose do ta shkatërrojnë “kohezionin” e shumëvlerësuar të bllokut, ose do të kërkojnë transferta financiare ndjeshëm më të mëdha.
Disa politikëbërës argumentojnë se Evropa thjesht do të duhet të mësojë të plaket me dinjitet, por kjo shpërfill shkallën e madhe të ndryshimeve demografike. Deri në vitin 2070, forca e punës e BE-së do të jetë tkurrur deri në një të katërtën dhe ky trend thjesht do të përshpejtohet. Sot, në BE dhe në Mbretërinë e Bashkuar ka rreth 80 milionë njerëz nën moshën 30 vjeç – bërthama e rritjes së ardhshme ekonomike; deri në vitin 2080, pritet që ata të jenë jo më shumë se 50 milionë.
Nuk ka asnjë shembull të një ekonomie që lulëzon me një forcë punëtore në tkurrje. Disa optimistë shpresojnë se inteligjenca artificiale do të krijojë një shpërthim të produktivitetit, megjithëse revolucioni digjital deri më tani ka dështuar ta bëjë këtë. Përkundrazi, ai ka thelluar hendekun midis punëtorëve të kualifikuar dhe atyre me aftësi të kufizuara. Aktualisht, thuhet se 90 milionë nga 220 milionë punëtorët e BE-së kanë nevojë për ri-kualifikim.
Këto statistika të zymta nuk janë të reja. Institucione të mëdha ndërkombëtare, përfshirë Komisionin Evropian, kanë publikuar raporte të detajuara që nxjerrin në pah rënien demografike që nga fillimi i këtij shekulli, por pa rezultat. Nuk ka pasur pothuajse asnjë debat publik mbi mënyrat se si të përballohen pasojat e plakjes.
Heshtja e politikanëve evropianë mund të pasqyrojë frikën e tyre se jo vetëm do të duhen të rrisin taksat, por se do të duhet gjithashtu të ndërmarrin një kthesë rrënjësore dhe të planifikojnë me kujdes politikën e emigracionit. Përfundimisht, votuesit do të duhet të zgjedhin midis një Evrope më dinamike dhe shumëracore, ose një “Kontinenti të Vjetër” që i qëndron besnik rrënjëve të veta kulturore, por që po vdes në heshtje nga plakja.
Europe Must Address Its Disastrous Demographics