Last Updated on 17/11/2025 by EL
Një simulim i ri i Rrugës së Qumështit , i ndihmuar nga Al, po u jep shkencëtarëve pamjen më të detajuar deri më tani se si evoluon galaktika jonë.
Duke ndjekur më shumë se 100 miliardë yje individualë përgjatë 10,000 viteve evolucion, modeli ofron një nivel të jashtëzakonshëm rezolucioni që astrofizikanët e kanë ndjekur për dekada të tëra.
Deri më tani, simulimet më të përparuara i bashkonin yjet në grupe të mëdha, duke zbutur fizikën në shkallë të vogël që formëson mënyrën se si rriten dhe ndryshojnë galaktikat.
Metoda e re e ndryshon këtë tërësisht.
Duke kombinuar të mësuarit e thellë me modelimin tradicional të bazuar në fizikë, ekipi ishte në gjendje të gjeneronte një simulim në shkallë galaktike 100 herë më shpejt se teknikat e mëparshme, duke përdorur 100 herë më shumë yje.
Pse simulimi i galaktikës sonë ka qenë kaq i vështirë?
Për të kuptuar se si u formua dhe vazhdon të evoluojë Rruga e Qumështit, shkencëtarët kanë nevojë për modele që kapin gjithçka, nga struktura e gjerë spirale e galaktikës deri te sjellja e yjeve individualë dhe supernovave.
Por fizika e përfshirë – graviteti, dinamika e gazit, pasurimi kimik dhe vdekjet shpërthyese të yjeve – shpalosen në periudha kohore jashtëzakonisht të ndryshme.
Kapja e ngjarjeve të shpejta si shpërthimet e supernovave kërkon që simulimi të ecë përpara me hapa të vegjël, një proces kaq i kërkuar në aspektin kompjuterik saqë modelimi i një miliard vjetësh të historisë galaktike mund të zgjasë dekada.
Bëhet e ditur se projekti është një bashkëpunim i udhëhequr nga studiuesi Keiya Hirashima në Qendrën RIKEN për Shkencat Teorike dhe Matematikore Ndërdisiplinore (iTHEMS) në Japoni, së bashku me kolegë nga Universiteti i Tokios dhe Universiteti i Barcelonës.
U prezantua së fundmi në SC’25 (Konferenca Ndërkombëtare për Informatikën me Performancë të Lartë, Rrjetet, Magazinimin dhe Analizën).
Rezultati është një simulim në shkallë të plotë i Rrugës së Qumështit që arrin rezolucion të vërtetë për yjet individualë dhe funksionon shumë më me efikasitet.
Një milion vjet evolucion galaktik tani zgjat vetëm 2.78 orë, që do të thotë se një miliard vjet mund të simulohen në rreth 115 ditë në vend të 36 viteve.
Ndërsa arritja është një moment historik për astrofizikën, implikimet e saj shtrihen përtej shkencës hapësinore. /e.t