Dekada dështimesh i kanë lënë qeveritë liberale-demokratike të paafta për të fituar besimin publik, pikërisht kur ky është më i nevojshëm
Martin Kettle
Rishikimet e mbrojtjes dhe rivendosjet e politikës së jashtme po shfaqen thuajse po aq shpesh sa rilançimet e markës së stilit të jetesës nga Sussex-ët këto ditë. Rishikimi strategjik i mbrojtjes nga Laburistët këtë javë vjen më pak se dy vjet pas dokumentit të bardhë të detajuar të konservatorëve në korrik 2023, i cili nga ana tjetër ishte një “rifreskim” i rishikimit të integruar ambicioz të Boris Johnson për mbrojtjen dhe politikën e jashtme, publikuar në mars 2021. Me këtë ritëm, është e dyshimtë nëse analistët në vitet 2030 do të kthehen pas dhe të thonë se rishikimi i Starmer dhe John Healey ka thyer ndonjë rregull.
Sigurisht, qeveria laburiste kishte të drejtë të vendoste vulën e saj mbi politikën e mbrojtjes dhe ekipi i rishikimit – George Robertson, Richard Barrons dhe Fiona Hill – bëri një punë të mirë, në dukje të pavarur. Megjithatë, ky model i viteve 2020 me adaptime strategjike të shpeshta po bëhet normë e re. Gjithashtu është e vërtetë se strategjitë madhore rrallë i mbijetojnë kontaktit afatgjatë me realitetin. Në kohë lufte – siç tha dikur gjenerali amerikan (më vonë president) Dwight Eisenhower – planet janë të padobishme, por planifikimi është thelbësor.
Sot, megjithatë, lufta nuk është më një mundësi teorike. Prandaj politika e mbrojtjes duhet të përshtatet sërish, dhe me ritëm. Rishikimi i mbrojtjes nga Laburistët jo gjithmonë arrin ta bëjë këtë në mënyrë bindëse. Pjesa më e madhe e imperativave dhe risive të ditës rrotullohen rreth rezistencës ndaj kërcënimit rus dhe përshtatjes me teknologjitë e reja si dronët dhe lufta kibernetike. Megjithatë, kjo është shpesh e vështirë për t’u pajtuar me supozimin kokëfortë të dokumentit se aleanca transatlantike do të mbetet themeli i kësaj rezistence.
Rishikimi i vitit 2021 nga Johnson synonte të rikthente politikën e jashtme britanike në kontekstin e Brexit-it. Në disa drejtime, si prirja e gabuar drejt Azisë, ai përfaqëson një botëkuptim që tashmë ka marrë fund. Në të tjera, veçanërisht për sa i përket Rusisë, ai përshkruan një konflikt që Starmer e ka ende përpara. Megjithatë, rishikimi i Johnson doli përpara se Covid-i të rrëzonte ekonominë globale dhe para se Rusia të pushtonte Ukrainën. Rifreskimi i vitit 2023 përfshiu këto tronditje më të fundit, por nuk mund të parashikonte trazimin më të fundit: rikthimin e Donald Trump.
Është e turpshme dhe për të ardhur keq që emri i Trump nuk përmendet asnjëherë në 140 faqet e rishikimit të ri të mbrojtjes. Kjo mungesë pasqyron frikën e rrënjosur në Londër dhe tek Laburistët për të mos ofenduar presidentin amerikan. Por gjithsesi, nuk mund të fshijë faktin se ky është një rishikim për Britaninë në një epokë të izolacionizmit në rritje amerikan. Mospërgjegjshmëria e Trump dhe përçmimi i hapur i administratës së tij për Evropën hedhin një hije të gjatë mbi të gjithë dokumentin dhe mbi përpjekjen e qeverisë – edhe në kontekstin e rishikimit të shpenzimeve që pritet javën tjetër – për të prioritarizuar mbrojtjen sipas kërkesave të NATO-s.
Duke qenë se historia nuk ndalet kurrë, edhe ky rishikim i kësaj jave mund të duket së shpejti i vjetruar. Ngjarjet mund të marrin frenat në çdo moment: Kina mund të pushtojë Tajvanin, Rusia mund të ndezë konfliktin në Balltik apo kundër Moldavisë, Irani mund të testojë më në fund një armë bërthamore. Trump mund të aneksojë Grenlandën. Edhe përfundimi i luftës në Ukrainë – jo vetëm vazhdimi i saj – do të kërkonte një korrektim të madh kursi për politikën britanike.
Nëse ka një temë përmes këtij dokumenti, është se Britania e shekullit XXI është një fuqi e madhe, por jo globale, dhe prioriteti i saj i sigurisë ndodhet në Evropë, jo gjetkë. Qëllimet kryesore të politikës së mbrojtjes së Britanisë mbeten, si gjithmonë, mbrojtja nga kërcënimet e drejtpërdrejta dhe kontributi në ruajtjen e paqes, lirisë dhe tregtisë në kontinentin evropian. Brexit nuk e ndryshoi këtë. Por ishte një ilustrim dramatik i mënyrës se sa lehtë mund të mashtrohet një komb duke menduar se ka zgjidhje magjike për probleme të stërzgjatura.
Është gabim të mendojmë se bota ka qenë gjithmonë kaotike, prandaj edhe 2025 është thjesht një version tjetër i kësaj gjendjeje. Kjo mund të jetë e vërtetë në një kuptim afatgjatë, por nuk e shpjegon dot plotësisht pse qeveritë e shekullit XXI në shumë demokraci liberale – përfshirë Britaninë – kanë kaq vështirësi në mobilizimin e mbështetjes kombëtare për të sjellë ndryshime të mëdha dhe efektive, jo vetëm në politikën e mbrojtjes, por edhe brenda vendit.
Nuk mjafton të fajësojmë vetëm Rusinë për vuajtjet në Ukrainë, apo të denoncojmë SHBA-të për braktisjen e sigurisë evropiane – edhe pse të dyja janë fajtore në masë. Pjesë e problemit është edhe më afër: fakti që shteti-komb liberal demokratik nuk po arrin më të ofrojë atë që dikur dukej se e siguronte në mënyrë unike për qytetarët e vet.
Rënia e mbrojtjes pas përfundimit të luftës së ftohtë është vetëm një shembull i këtij dështimi të ndjerë gjerësisht, ndonëse një nga më të rëndësishmit. Mund të përzgjidhen edhe shumë shembuj të tjerë nga pothuajse çdo fushë të jetës kombëtare. Ato shtrihen nga mungesa e përqafimit të mjaftueshëm të revolucionit dixhital për të ndihmuar në rindërtimin e industrisë dhe arsimit britanik, te dështimi për t’i dhënë përparësi kujdesit ndaj një popullsie gjithnjë e më të plakur, dhe deri te shkatërrimi cinik i pjesëve të shtetit social, ndotja e turpshme e lumenjve dhe liqeneve, përbuzja ndaj lokalizmit dhe neglizhenca e qëllimshme ndaj kulturës kombëtare.
Pasojat e kësaj janë plagosëse për vetë politikën. Gjëja më befasuese që ka ndodhur gjatë 11 muajve të fundit është fakti që Laburistët kanë arritur të kthejnë një fitore elektorale në atë që gjithnjë e më shumë duket se do të jetë një humbje në zgjedhjet e ardhshme. Pse ka ndodhur kjo? Jo sepse Starmer dhe ministrat e tij janë njerëz të këqij, apo sepse kanë vlera ose politika të këqija. Dhe sigurisht jo sepse votuesit duan rikthimin e Konservatorëve. Kjo ka ndodhur sepse qeveritë liberale demokratike nuk janë më në gjendje të fitojnë besimin e qëndrueshëm publik që nevojitet për të sjellë rezultatet që dikur njerëzit ua besonin instinktivisht.
Kjo ishte e vërtetë për rishikimin e mbrojtjes këtë javë, i cili u hodh në një det skepticizmi për aftësinë e Laburistëve për të financuar planet e tyre. Do të jetë edhe më e vërtetë për rishikimin e shpenzimeve publike që pritet pas disa ditësh. Lidhjet që dikur mbanin njerëzit të bashkuar brenda një kuadri të përbashkët kombëtar janë dobësuar tashmë. Ato ndoshta nuk janë të pareparueshme. Por për t’i rindërtuar nevojitet përulësi e madhe, vendosmëri e fortë dhe një fije gjeniu. Nuk ka zgjidhje të shpejta dhe është një detyrë tejet e vështirë.
Burimi: theguardian.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi
