Regjisorja polake në Romë: “Evropa ka qenë në gjumë.”
nga Francesca Pierleoni
“Shpresonim që interneti do të hapte rrugën për demokratizimin e komunikimit dhe arsimit, në mënyrë që njerëzit e pafavorizuar në të gjithë botën të kishin akses të barabartë në platforma. Dhe tani shohim se interneti dhe mediat sociale e kanë atomizuar shoqërinë, kanë shkaktuar një përçarje të tmerrshme, dhe se urrejtja e frika janë bërë temat dominuese.”
Kështu u shpreh regjisorja e madhe polake Agnieszka Holland, protagoniste në Romë – midis Palazzo delle Esposizioni dhe Casa del Cinema – e një retrospektive monografike në kuadër të edicionit të 13-të të Festivalit të Filmit CiakPolska dhe të edicionit të 3-të të ciklit “Klasikët e Mëdhenj të Kinemasë Polake”.
Filmi i saj i fundit artistik, “Franz”, një portret jokonvencional i Franz Kafkës (interpretuar nga Idan Weiss), kandidat zyrtar i Polonisë për Çmimet e Akademisë 2026, pritet të dalë në kinema në mars, i shpërndarë nga Movies Inspired.
Regjisorja, e lindur në vitin 1948 dhe e njohur për humanizmin e thellë që vendos në qendër të kinemasë së saj, nuk ka ngurruar kurrë të trajtojë temat më të dhimbshme dhe urgjente: nga lufta dhe Holokausti (Europa Europa, që i solli një nominim për Oscar në vitin 1992), deri te dëbimet brutale të emigrantëve në kufirin midis Bjellorusisë dhe Polonisë. “Ato vazhdojnë; madje janë përkeqësuar, sepse në një farë mënyre janë legalizuar”, thekson ajo.
Holland trajtoi këtë dramë në “Green Border”, fitues i Çmimit Special të Jurisë në Venecia 2023. Karriera e saj ka qenë një udhëtim kinematografik, por edhe një betejë civile, shpesh përballë pushtetit – fillimisht regjimit sovjetik, më pas qeverive populiste.
Duke parë përpara, Holland ngre shqetësimin se “me zhvillimin e teknologjisë dhe inteligjencës artificiale, është e mundur të manipulohen mendimet e njerëzve në një mënyrë të paparë”.
Hitleri “kishte vetëm imazhet, shtypin dhe radion – dhe ishte mjaft efikas me to, siç e dimë. Sot, me një mijë mjete të tjera, është shumë e lehtë të përhapësh lajme të rreme dhe gjuhë urrejtjeje. Jetojmë në një botë praktikisht jashtë kontrollit”.
Informacioni, shton ajo, “kontrollohet nga autokratë, kompani të mëdha teknologjike dhe oligarkë, të cilët në thelb mund të bëjnë çfarë të duan me ne. Evropa është në krizë, dhe një nga arsyet kryesore është se ka fjetur duke mos kuptuar ritmin marramendës të ndryshimeve. Tani jemi prapa dhe plotësisht të varur nga kompanitë e mëdha amerikane të teknologjisë”.
Ky, sipas saj, “është ndryshimi më i madh i epokës sonë dhe mund të na çojë drejt një katastrofe totale”.
Megjithatë, edhe në këtë realitet, kinemaja “mbetet një art i fuqishëm, i aftë të thotë diçka për botën dhe për veten tonë”. Por ajo vëren se “paraja shpesh ka na ‘korruptuar’ neve regjisorëve. Shumë pak filma trajtojnë vërtet temat aktuale; dokumentarët bëjnë më shumë, por nuk kanë ndikimin global të filmave apo serialeve fiktive”.
Edhe këto, megjithatë, “kontrollohen jo vetëm nga kapitali privat dhe platformat, por edhe nga fondet publike. Kështu që çdo gjë e diskutueshme, provokuese ose e padëshirueshme për pushtetin bllokohet menjëherë, sidomos financiarisht”.
Deri tani, “vetëm në vende si Irani regjisorë si Jafar Panahi janë burgosur për punën e tyre. Por edhe në vendet demokratike merr kërcënime të tjera: ‘Nëse je shumë provokues, nuk do të marrësh fonde për filmin tënd të ardhshëm’. Megjithatë, kjo nuk është arsye për t’u ndalur. Sot mund të bësh një film edhe me shumë pak para.”
Regjisorja, e cila ka drejtuar edhe episode të serialeve inovative si The Wire dhe House of Cards, thotë se Evropa duhet të dalë nga “zona e rehatisë, si financiare ashtu edhe produktive”.
“Që nga Covid-i, me krizën e shpërndarjes teatrale, kinemaja është gjendur në një udhëkryq. Nëse duam të konkurrojmë me platforma si Netflix, duhet të prodhojmë filma që nuk do të shiheshin atje.”
Burimi: ansa.it/ Përgatiti për botim: L.Veizi