Last Updated on 11/11/2025 by EL
Prania e frymëmarrjes Cheyne-Stokes mund të tregojë prognozë të keqe të gjendjes shëndetësore të pacientit. Diagnoza e këtij fenomeni kërkon studime të specializuara si polisomnografia gjatë gjumit
Ky model i parregullt i frymëmarrjes përbëhet nga periudha të gjata me frymëmarrje të vështirësuar, të pasuara nga faza me frymëmarrje të cekët e të shpejtë dhe nga momente të mungesës së plotë të frymëmarrjes – apneja.
Cheyne-Stokes përfshin thithje të thella, të cekëta dhe të shpejta, të ndërprera nga pushime të frymëmarrjes. Zakonisht shfaqet te personat me probleme serioze shëndetësore, si dështimi i zemrës, dhe gjatë procesit të fundit të jetës.
Gjendja diagnostikohet me studim gjumi dhe trajtohet në varësi të shkakut përmes medikamenteve ose terapisë me oksigjen.
Frymëmarrja Cheyne-Stokes mund të jetë tregues i sëmundjeve serioze të mushkërive, trurit ose qarkullimit të gjakut, si:
- edemë pulmonare,
- goditje në tru,
- dështim kardiak.
Ajo shfaqet shpesh edhe kur një person i afrohet fundit të jetës.
Modeli i frymëmarrjes Cheyne–Stokes
Gjatë këtij modeli, frymëmarrja duket e çrregullt, por ndjek një cikël tredimensional relativisht të qëndrueshëm:
- Bradipnea – frymëmarrje shumë e ngadaltë dhe e thellë,
- Tahipnea – frymëmarrje e shpejtë dhe e cekët,
- Apnea – ndalim i përkohshëm i frymëmarrjes.
Çdo cikël zakonisht zgjat nga 30 sekonda deri në 2 minuta. Në disa raste, apneja zëvendësohet me frymëmarrje shumë të cekët, e quajtur hipopnea.
Këto episode të frymëmarrjes së parregullt shfaqen kryesisht gjatë gjumit, veçanërisht në fazën REM, kur ndodhin ëdrrat. Ato zakonisht përkeqësohen kur personi fle shtrirë në shpinë.
Frymëmarrja Cheyne-Stokes mund të ndodhë edhe kur personi është zgjuar, dhe zakonisht tregon përkeqësim të gjendjes shëndetësore. Ky model është i zakonshëm në ditët ose orët e fundit të jetës, shkruan Very Well Health.
Simptoma të tjera të frymëmarrjes Cheyne-Stokes
Personat që e përjetojnë këtë fenomen gjatë natës mund të kenë të paktën pesë episode apneje ose hipopneje, të shoqëruara me simptoma si:
- gërhitje e fortë,
- frymëmarrje e vështirë,
- kriza të papritura kollitjeje,
- lëvizje ose tronditje të gjymtyrëve gjatë gjumit,
- përgjumje dhe lodhje ditore të tepërt,
- ndjesi gulçimi gjatë shtrirjes (ortopnea).
Shkaqet e frymëmarrjes Cheyne-Stokes
Megjithëse mekanizmi i saktë nuk është plotësisht i kuptuar, besohet se lidhet me çrregullime të sistemit respirator, qarkullues dhe nervor qendror.
Kjo është një formë frymëmarrjeje kompensuese, ku truri rregullon frymëmarrjen për të balancuar nivelin e oksigjenit dhe dyoksidit të karbonit në gjak. Ky refleks ndihmon gjithashtu në uljen e aciditetit të gjakut që ndodh nga mungesa e oksigjenit.
Edhe pse problemet qarkulluese nuk e shkaktojnë drejtpërdrejt këtë model, ato mund të përkeqësojnë mungesën e oksigjenit, duke e bërë trupin të reagojë përmes këtij modeli të frymëmarrjes.
Ky tip frymëmarrjeje shpesh shoqërohet me apne të gjumit qendrore, kur truri përkohësisht ndalon dërgimin e sinjaleve drejt muskujve që kontrollojnë frymëmarrjen.
Gjendjet ku shfaqet më shpesh frymëmarrja Cheyne-Stokes
Dështimi kongjestiv i zemrës – kur zemra nuk pompon mjaftueshëm gjak për nevojat e trupit.
Presioni intrakranial i rritur – shkaktuar nga tumore të trurit, trauma, hemorragji cerebrale, meningjit ose encefalit.
Edemë kardiogjene pulmonare – grumbullim i lëngjeve në mushkëri për shkak të mosfunksionimit të zemrës.
Helmim me monoksid karboni – thithja e gazit toksik që pengon oksigjenimin e gjakut.
Hiponatremia – nivele të ulëta të natriumit që shkaktojnë ënjtje të trurit dhe çrregullim të frymëmarrjes.
Lartësitë e mëdha – ku niveli i oksigjenit është i ulët.
Mbidozë me barna – veçanërisht me opioidë si morfina, që ngadalësojnë sistemin nervor qendror dhe frymëmarrjen.
Frymëmarrja Cheyne-Stokes dhe procesi i vdekjes
Ky model shfaqet shpesh në ditët ose orët para vdekjes. Frymëmarrja mund të bëhet më e zhurmshme, pasi personi nuk është më në gjendje të gëlltisë, kjo shkakton tingujt karakteristikë të quajtur “frymëmarrja e vdekjes”.
Në momentet e fundit, mund të shfaqen trazira muskulore ose frymëmarrje e thellë e papritur, si pasojë e çekuilibrave kimikë në trup.
Edhe pse për të afërmit është e vështirë për t’u parë, nuk është e dhimbshme për personin që po vdes. Është mënyra se si trupi kompenzon ndryshimet fiziologjike ndërsa organet kryesore (mushkëritë, zemra, veshkat, mëlçia dhe truri) fillojnë të ndalojnë funksionimin.
Në përgjithësi, frymëmarrja Cheyne-Stokes tregon se vdekja mund të ndodhë brenda disa minutash ose orësh, por në disa raste mund të zgjasë edhe një ose disa ditë. E njëjta gjë vlen edhe për “frymëmarrjen e vdekjes”, që zakonisht ndodh 24-48 orë para vdekjes.
Diagnoza
Diagnoza është relativisht e thjeshtë, pasi modeli i frymëmarrjes është karakteristik dhe lehtësisht i dallueshëm. Megjithatë, shumica e episodeve ndodhin gjatë natës, prandaj kërkohet polisomnografi, një studim gjumi që realizohet në klinikë.
Gjatë këtij testi, pacienti monitorohet me kamera dhe pajisje që matin:
- rrahjet e zemrës,
- ritmin e frymëmarrjes,
- valët e trurit,
- nivelin e oksigjenit në gjak,
- lëvizjet e syve.
Te pacientët me dështim kardiak, prania e këtij modeli është një shënjues i keq prognostik, i lidhur me ulje të mbijetesës, veçanërisht nëse ndodh gjatë qëndrimit ulur ose në këmbë.
Trajtimi i sindromës së frymëmarrjes Cheyne-Stokes
Trajtimi bazohet në shkakun themelor.
Në disa raste – si lartësia e madhe, mbidoza me barna ose helmimi me dioksid karboni – gjendja mund të jetë e përkohshme dhe të korrigjohet.
Në raste të tjera, është kronike dhe kërkon trajtim afatgjatë.
Pasi dështimi kardiak është shkaku më i zakonshëm, trajtimi përqendrohet në menaxhimin e zemrës me barna të përshtatshme ose procedura si:
- bypass koronarian,
- zëvendësimi i valvulave të zemrës.
Mundësi të tjera përfshijnë terapinë me oksigjen gjatë natës dhe presionin pozitiv të vazhdueshëm në rrugët e frymëmarrjes (CPAP) për trajtimin e apnesë qendrore të gjumit. /e.t