22 – 23 tetor 1946
Operacioni Osoaviakhim ishte një nga momentet më të rëndësishme dhe njëkohësisht më të errëta të Luftës së Ftohtë në fillim të saj, kur fitimtarët e Luftës së Dytë Botërore – sidomos SHBA dhe Bashkimi Sovjetik – nisën garën për të siguruar mendjet më të ndritura të Gjermanisë naziste në fushën e teknologjisë, shkencës dhe veçanërisht të raketave.
Historia e Operacionit Osoaviakhim
Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, Gjermania u nda në katër zona okupimi: amerikane, britanike, franceze dhe sovjetike. Në këtë kontekst, Bashkimi Sovjetik, duke parë zhvillimet e shpejta të aleatëve perëndimorë – sidomos programin amerikan Operation Paperclip, i cili rekrutoi me mijëra shkencëtarë gjermanë për SHBA-në – vendosi të ndërmarrë një operacion të ngjashëm, por shumë më brutal dhe pa miratim të vetë personave të përfshirë.
Realizimi i Operacionit
Në natën mes 22 dhe 23 tetorit 1946, trupat e Ushtrisë së Kuqe dhe agjentët e NKVD-së (paraardhësja e KGB-së) kryen arrestime të koordinuara në të gjithë zonën sovjetike të Gjermanisë. Objektivi ishin shkencëtarë, inxhinierë, teknikë dhe ekspertë të industrisë së armëve dhe raketave, të cilët ishin me interes të lartë strategjik për projektet ushtarake dhe hapësinore sovjetike.
Më shumë se 2,200 specialistë gjermanë u rrëmbyen.
Së bashku me familjet e tyre, numri i të dërguarve në Bashkimin Sovjetik arrinte në afro 6,000 vetë. Ata u transportuan me tren ose mjete ushtarake drejt destinacioneve të fshehta në Bashkimin Sovjetik, kryesisht në qytete të mbyllura industriale dhe kërkimore.
Asnjë nga këta persona nuk kishte zgjedhur vullnetarisht të punonte për sovjetikët.
Pse ishte i rëndësishëm ky operacion?
Bashkimi Sovjetik kërkonte me çdo kusht të:
-Rikuperonte prapambetjen teknologjike krahasuar me SHBA-në;
-Përshpejtonte zhvillimin e raketave balistike ndërkontinentale (ICBM);
-Ndërtonte armët bërthamore dhe teknologjinë për shpërndarjen e tyre;
-Hidhte themelet për programin hapësinor sovjetik, që më vonë do të sillte suksesin e Sputnik-ut dhe të Yuri Gagarin.
Shumë nga këta shkencëtarë gjermanë kontribuan drejtpërdrejt në ndërtimin e:
Raketave R-1 (kopje sovjetike e raketës gjermane V-2);
Raketave R-2, R-5 dhe R-7, të cilat përbënin bazën për raketat hapësinore;
Përparimeve në fizikën bërthamore dhe industrinë ushtarake të Bashkimit Sovjetik.
Çfarë është DOSAAF?
Në tekstin që përmende, thuhet se projekti u kodua më vonë si DOSAAF, por kjo nuk është krejtësisht e saktë në kontekstin historik.
DOSAAF (Добровольное общество содействия армии, авиации и флоту) ishte një organizatë paraushtarake sovjetike, që vepronte për të përgatitur qytetarët për shërbim ushtarak, aviacion dhe industrinë e mbrojtjes. Ajo u themelua në vitin 1951, pra disa vite pas Operacionit Osoaviakhim. Operacioni Osoaviakhim nuk ishte zyrtarisht pjesë e DOSAAF-it, por të dyja kanë lidhje të tërthorta, pasi të dy përfaqësojnë strategji të shtetit sovjetik për militarizimin dhe avancimin teknologjik.
Dallimi me SHBA – Operation Paperclip
SHBA-ja, në të njëjtën periudhë, ndërmori Operation Paperclip, një fushatë për rekrutimin vullnetar (ndonëse me moral të dyshimtë) të më shumë se 1,600 shkencëtarëve gjermanë, përfshirë Wernher von Braun, arkitektin e raketës Saturn V.
Ndërsa amerikanët ofronin liri personale dhe pagesa të larta, sovjetikët përdorën detyrim dhe izolim – duke e kthyer këtë garë në një simbol të Luftës së Ftohtë teknologjike.
Përfundim
Operacioni Osoaviakhim: Ishte një nga deportimet më të mëdha të detyruara të specialistëve në historinë moderne; La një trashëgimi të madhe në zhvillimet teknologjike të BRSS; U shënua nga mungesa e të drejtave të njeriut dhe shkelje të hapura të sovranitetit personal; Është një shembull i qartë se si shkenca dhe teknologjia u përdorën si armë strategjike në fillimin e Luftës së Ftohtë.
Përgatiti: L.Veizi