Gati tetë dekada pas nënshkrimit të Planit Marshall dhe krijimit pasues të NATO-s, duket se ka mbetur pak për të na kujtuar aleancën e ngushtë të pasluftës midis Shteteve të Bashkuara dhe Evropës.
Vetëm në muajin e parë të epokës Trump 2.0, përçarja në modelin euro-atlantik duket se po bëhet gjithnjë e më e rrezikshme dhe e thellë, edhe nëse përfundimisht nuk rezulton në një këputje të plotë.
Nën “hijen” e rëndë të mosbesimit të ndërsjellë, duket se nuk ka shumë – nga interesat tek vlerat – që mund të mbajnë gjallë marrëdhënien strategjike dhe partneriteti deri më sot.
Gjithnjë e më shumë analistë po flasin me siguri për fundin e një periudhe të rëndësishme dhe të gjatë të historisë pas Luftës së Dytë Botërore.
Megjithëse presidenti francez Emmanuel Macron dhe kryeministri britanik Keir Starmer nuk u dëbuan në mënyrë të vrazhdë nga Shtëpia e Bardhë gjatë takimeve të tyre me Donald Trump në Uashington këtë javë, siç ndodhi të premten me presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky, një pyetje themelore në lidhje me arkitekturën e sigurisë së Kontinentit të Vjetër po bëhet gjithnjë e më urgjente për liderët evropianë.
Megjithëse proteksionizmi dhe hegjemonia amerikane nuk është një fenomen i ri, ai tani është i kombinuar me revizionizmin dhe ekspansionizmin ekstrem të mandatit të dytë të Trump në Shtëpinë e Bardhë.
Me revizionizmin, presidenti i 47-të i SHBA-së po e transformon Rusinë nga një paria në një partnere në negociatat për t’i dhënë fund pushtimit të saj në shkallë të plotë të Ukrainës, tashmë në vitin e tij të katërt.
Ai kërkon nga Kievi i shkatërruar nga lufta bashkëshfrytëzimin e pasurisë minerale dhe infrastrukturës dhe nga evropianët sigurimin e garancive të sigurisë të pasluftës – dhe të kushtueshme.
Ai thotë se “mbështet” nenin 5 të NATO-s për mbrojtjen kolektive, por beson se ai nuk do të duhet të aktivizohet nëse arrihet një “marrëveshje” me – një tjetër revizionist të madh – Presidentin rus Vladimir Putin.
Sepse “e kam njohur për një kohë të gjatë”, argumentoi ai dhe “besoj se do ta mbajë fjalën” për një marrëveshje paqeje për Ukrainën…
Për Kievin – nën udhëheqjen e tij aktuale ose jo – çmimi do të jetë bashkëshfrytëzimi me SHBA i mineraleve të tokës të rralla të Ukrainës, burimeve energjetike dhe projekteve të infrastrukturës, si dhe humbja e territorit.
Për një Evropë me kriza të shumta, e cila po kalon një “zgjim” të dhunshëm pas dekadash “pushimi” në sigurinë – jo më të mirëqenë – të “ombrellës” aleate të SHBA-së, ditët e vështira duket se nuk kanë ardhur ende.
Autonomia strategjike e saj e shumëpërfolur, shumë e shtyrë, por tani e përshpejtuar me vonesë – kundrejt kohës, burimeve dhe aftësive mbrojtëse evropiane – është vetëm një pjesë e një “ekuacioni” të ri gjeopolitik të vështirë në marrëdhëniet me SHBA-në.
Njoftimi i Trump për vendosjen e tarifave 25% ndaj BE-së “krijuar për të goditur Amerikën”, si dhe ndërhyrjet e mprehta politike në favor të së djathtës ekstreme evropiane nga tekno-oligarku Elon Musk (tani i përshkruar gjerësisht si presidenti “hije” i SHBA) dhe zëvendëspresidenti i SHBA J.D. Vance, e vendosin Evropën në një “kornizë” të re.
Në këndvështrimin e “qiramarrësit” të ri të Shtëpisë së Bardhë – i cili i sheh marrëdhëniet ndërkombëtare si biznes dhe ligjin ndërkombëtar si një… pengesë të panevojshme për imponimin e “ligjit të të fortëve” – Evropa duhet të mjaftohet me rolin e vasalit të bindur, nëse nuk dëshiron të gjendet në pozicionin e një kundërshtari të dobët.
Pas takimit të paprecedentë të Volodymyr Zelenskit me Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë dhe valës së solidaritetit nga liderët evropianë ndaj presidentit ukrainas, kreu i diplomacisë evropiane të Estonisë, Kaja Kalas, deklaroi se “botës së lirë i duhet një udhëheqës i ri”.
“Është në dorën tonë, evropianëve, të përballemi me këtë sfidë”, shtoi ai.
Megjithatë, ai nuk sqaroi se si, me kë në “timonin” e BE-së së ndarë – që tani po diskuton në… këste mini-samitesh – apo me çfarë mjetesh.
Testi i parë i realizmit dhe vendosmërisë ndoshta nuk do të vonojë.
Do të vijë me samitin e ri Trump-Putin.
“Ironia,” vëren analisti politik francez Dominique Moissy në gazetën Les Echos, “është se, duke margjinalizuar Evropën, Amerika përshpejtoi dhe thelloi procesin e margjinalizimit të Perëndimit në shkallë globale”.
Por “po sikur Donald Trump të mos ishte – siç ka arrogancën të besojë – rregullatori i ri, por më tepër ‘idioti i dobishëm’ i Putinit sot, përpara se të bëhej nesër i [presidentit kinez] Xi Jinping?/ S,M
