7 qershor 1981
Një veprim parandalues i befasishëm. Një goditje kirurgjikale. Një mesazh për të gjithë rajonin.
Përgatiti: Leonard Veizi
Në fund të viteve 1970, Iraku i udhëhequr nga Saddam Husseini po zhvillonte me intensitet një program bërthamor me ndihmën e Francës dhe të teknologjisë franceze. Reaktori i tipit “Osirak” (një variant i reaktorit francez “Osiris”) po ndërtohej në kompleksin Tuwaitha, afër Bagdadit. Kjo njësi bërthamore, zyrtarisht për qëllime civile, përbënte për Izraelin një kërcënim ekzistencial.
Frika izraelite nga një Irak bërthamor
Izraeli, i cili kishte përjetuar disa luftëra të rënda me vendet arabe (Lufta e Gjashtë Ditëve 1967 dhe Lufta e Yom Kipurit 1973), nuk mund të pranonte që një regjim armiqësor dhe i paparashikueshëm si ai i Saddam Husseinit të kishte akses në armë bërthamore. Parimi i mbrojtjes së parandalimit (preëmptive defense) ishte pjesë e doktrinës izraelite që nga krijimi i shtetit në 1948.
Përgatitjet
Operacioni, me emrin koduar “Opera” (fillimisht i njohur edhe si “Operacija Babylon”), u përgatit në fshehtësi të plotë nga Forca Ajrore Izraelite (IAF).
Avionët që do të përdoreshin ishin:
-8 avionë luftarakë F-16A Fighting Falcon (të rinj në arsenalin izraelit)
-6 avionë mbështetës F-15A Eagle (për mbrojtje ajrore dhe kapje të mundshme të ndërhyrjeve)
Pilotët u stërvitën me intensitet dhe skenarët u përsëritën deri në detaj – për të realizuar një fluturim të gjatë me rrezik të lartë, mbi territor armiqësor, pa u diktuar nga radarët.
Data: 7 qershor 1981
Në orën 17:30 me orën lokale, 14 avionët u ngritën nga një bazë ajrore në jug të Izraelit. Ata fluturuan në lartësi shumë të ulët (për të shmangur radarët e Jordanisë, Arabisë Saudite dhe Irakut), përgjatë një rruge prej më shumë se 1,000 kilometrash.
Në orën 18:35, F-16-at izraelitë mbërritën mbi reaktorin Osirak, i cili ishte në fazën përfundimtare të ndërtimit. Me një saktësi kirurgjikale, avionët hodhën 16 bomba 2,000-pounds (rreth 900 kg secila), duke shkatërruar plotësisht ndërtesën dhe pajisjet kryesore të reaktorit. Gjatë sulmit u vranë 10 teknikë dhe shkencëtarë, përfshirë një inxhinier francez.
Operacioni zgjati më pak se 2 minuta dhe të gjithë avionët izraelitë u kthyen të paprekur në bazë.
Reagimet ndërkombëtare
Pas operacionit, pati reagime të ashpra ndërkombëtare: OKB-ja dhe Këshilli i Sigurimit dënuan sulmin si një shkelje të sovranitetit të Irakut. Franca reagoi me zemërim, duke e konsideruar një akt agresioni.
Edhe Shtetet e Bashkuara, nën presidentin Ronald Reagan, kritikuan veprimin izraelit – të paktën publikisht.
Por me kalimin e kohës, shumë liderë dhe ekspertë e pranuan se sulmi kishte penguar Irakun nga krijimi i armëve bërthamore, dhe madje kishte vonuar për dekada çdo program të ngjashëm.
Një precedent për goditje parandaluese
Operacioni “Opera” krijoi një precedent për doktrinën izraelite të parandalimit bërthamor – më vonë e zbatuar në mënyrë indirekte ndaj:
Programit bërthamor iranian
Objektivit të njëjtë sirian në Deir ez-Zor në vitin 2007 (Operacioni “Outside the Box”)
Sot, ky operacion shihet si një nga shembujt më të qartë të një sulmi kirurgjikal parandalues, me sukses absolut në realizim dhe në objektiv.
Pasojat për Irakun dhe rajonin
Reaktori u shkatërrua përfundimisht dhe nuk u rindërtua më.
Programi bërthamor irakian u zhvendos më shumë në fshehtësi dhe me më pak mbështetje ndërkombëtare. Saddam Husseini e përdori incidentin për të konsoliduar pushtetin dhe për të shfaqur veten si një lider anti-perëndimor.
Epilogu
Operacioni “Opera” mbetet një nga aktet më të guximshme të ndërhyrjes së drejtpërdrejtë ushtarake për të ndalur përhapjen e armëve bërthamore. Ai tregoi vendosmërinë e Izraelit për të mos lejuar që ndonjë shtet armiqësor në rajon të pajiset me armë të tilla, edhe nëse kjo nënkuptonte përballje me të gjithë opinionin ndërkombëtar. Në retrospektivë, shumë analistë mendojnë se Operacioni Opera shpëtoi Lindjen e Mesme nga një garë bërthamore katastrofike në vitet 1980.
