Realitetet e ashpra ekonomike po e detyrojnë Partinë Laburiste të ndryshojë tonin ndaj Evropës. Por a do të guxojë ajo të thotë të vërtetën e plotë për gjendjen ku ndodhet Britania?
Rafael Behr
Rachel Reeves i është qasur buxhetit të kësaj jave si një notuese e hezituar që futet ngadalë në ujë të akullt, duke u përpjekur ta zbusë sikletin me ekspozim gradual. Kancelarja filloi të qarkullonte me kujdes rreth problemit të të ardhurave të pamjaftueshme në fund të verës. Së pari, ajo refuzoi të qëndronte pas deklaratave të mëparshme se rritjet e taksave në buxhetin e vitit të kaluar do të ishin të fundit. “Bota ka ndryshuar,” tha ajo.
Më pas, në fillim të këtij muaji, ajo ndërmori një hap më të madh drejt valëve të akullta. Në një fjalim, premtoi të “bënte atë që është e nevojshme” për të financuar shërbimet publike dhe për të mbajtur ulët kostot e huamarrjes. Downing Street nuk e pengoi spekulimin se kjo nënkuptonte tërheqjen nga premtimi i manifestit të vitit 2024 për të mos rritur tatimin mbi të ardhurat. Shumë thellë! Brenda 10 ditësh, Thesari e tërhoqi këtë nënkuptim. Premtimi i manifestit qëndronte ende. Siç e di çdo notues i ujërave të ftohta, ky zhytje e ndërprerë dhe tërheqja e dridhur është teknika më e keqe. Asgjë nuk e zgjat dhimbjen më shumë sesa vendimmarrja e munguar.
Është e vështirë të jesh vendimmarrës kur zgjidh midis formave të ndryshme të dëmit të vetëshkaktuar. Thyerja e një premtimi të qartë elektoral do ta kishte thjeshtuar sfidën fiskale të Reeves, por do t’i kishte shkatërruar asaj autoritetin politik që i ka mbetur. Rruga alternative — e zgjedhur pas hezitimit — është të vazhdohet me rritje të vogla taksash, shumë e shumë, në vend të një të vetmeje të madhe. Kostoja politike mund të jetë e njëjtë, por shpërndahet në kohë më të gjatë, në pritje që ndonjë mrekulli e produktivitetit dhe rritjes ekonomike të ndodhë.
Shpresa nuk ka qenë strategji e mirë për këtë qeveri. Në qendër të fushatës elektorale të Keir Starmer qëndronte shpresa e kotë se mund të kënaqeshin pritshmëritë e votuesve për përmirësimin e shërbimeve publike pa kthyer mbrapsht miliarda paund në ulje taksash të Tory-ve. Pasi hendeku në të ardhura nuk mund të mohohej më, Thesari shpresoi që pensionistët më të pasur të hiqnin dorë nga pagesat e karburantit të dimrit dhe që punëdhënësit të gëlltisnin rritjen e kontributeve të sigurimeve kombëtare pa shumë kundërshtime. Kur parashikimet e hapësirës fiskale dolën sërish të ulëta, Downing Street shpresoi që deputetët laburistë do të votonin për ta mbushur diferencën me shkurtime të mirëqenies.
Asnjëherë Starmer apo Reeves nuk kanë arritur të komunikojnë me sukses një ndjenjë qëllimi kombëtar për ta justifikuar gjithë këtë dhimbje. Pjesërisht, kjo vjen nga mungesa e karizmës. Kryeministri dhe kancelarja i ngjajnë jashtëzakonisht njëri-tjetrit në paaftësinë komunikative, të ngurtë dhe të tërhequr në një mënyrë që e largon publikun, në vend që ta afrojë atë.
Por dështimi i tyre për të veshur zgjedhjet e vështira politike me një ndjenjë misioni moral ka një shkak më të thellë. Ai shpreh kontradiktën e strategjisë elektorale që premtoi ndryshim përmes vazhdimësisë. Bashkë me bashkëpunimin në fantazitë fiskale konservatore, kjo do të thoshte gjithashtu pajtim me marrëveshjen e Brexit të Boris Johnson. Dy frikërat binjake qenë se votuesit e luhatur do të tmerronin nëse mendonin se Reeves ishte maniake e taksave dhe shpenzimeve, ose se Starmer mund të kontrabandonte bindjet eurofile në Downing Street.
Ashtu si presioni politik për të investuar në shërbimet publike e ka detyruar Thesarin të pranojë se taksat duhet të rriten, imperativi ekonomik për të nxitur rritjen e bën çdo ditë më të vështirë të injorohet kostoja e shkëputjes nga tregu unik evropian.
Dhe kështu fillon një tjetër zbritje e trembur drejt ujit. Qeveria kaloi një vit duke spërkatur në ujërat e cekëta të ripozicionimit me BE-në: propozime për t’i dhënë fund kontrolleve doganore mbi produktet bujqësore; një skemë mobiliteti për të rinjtë. Ambicia shkoi pak më thellë në energji, mbrojtje dhe bashkëpunim të sigurisë, por ende asgjë thelbësore nuk është nënshkruar.
Në mungesë të drejtimit të qartë nga Nr. 10, bisedimet janë ngadalësuar. Komisioni Evropian thotë se privilegjet e tregut unik mund të fitohen vetëm me kontribute në buxhetin e BE-së. Ministrat britanikë e dinë që ky është kushti. Kjo nuk i bën më të gatshëm të hapin një debat publik dhe Nigel Farage të ulërijë tradhti për çdo çmim që duhet paguar.
Dikur në Bruksel ekzistonte një lob që kërkonte bujari strategjike ndaj Britanisë. Zyrtarë dhe disa udhëheqës kombëtarë argumentonin se forca e solidaritetit kontinental, përballë kërcënimit ushtarak nga Rusia dhe mosbesueshmërisë së SHBA-së së Donald Trump, e justifikonte dhënien e përjashtimeve të veçanta për një qeveri pro-evropiane në Londër. Ajo qasje është dobësuar nga frika se qasja e Starmerit është thjesht një ndërmjetësim para se Farage të rikthejë antagonizmin e vjetër në Nr. 10.
Realiteti ekonomik ka nxitur një ndryshim të vogël të tonit në retorikën laburiste mbi Evropën. Reeves ka filluar ta përmendë Brexit-in krah pandemisë së Covid si shkaktar të dëmeve ekonomike që Thesari po përpiqet të riparojë. Edhe ministrat e tjerë kanë ndjekur shembullin, ndonëse ata e fajësojnë me kujdes “marrëveshjen e keqe të Brexit” ose “mënyrën si dolëm nga BE”, kurrë thjesht “Brexit-in”. Problemi paraqitet si negociatë e dobët, jo si gabim strategjik.
Dallimi ka rëndësi. Një marrëveshje e keqe mund të zëvendësohet me një më të mirë, të cilën kryeministri mund të pretendojë se po e negocion. Ajo që ai nuk thotë kurrë është pse marrëveshja e Johnson ishte aq e keqe; se defektet e saj më të mëdha janë pikërisht gjërat që autori i saj i quajti virtyte; se ajo përmbushi çdo kërkesë të euroskeptikëve radikalë, dhe se dështimi i saj është një rrëzim i të gjithë argumentit euroskeptik të ngritur për dekada.
Trashëgimia e Brexit nuk shihet vetëm te rënia e vëllimeve tregtare. Shumë prej politikanëve që e mbështetën atë rreshtohen me gëzim krah një administrate amerikane që përçmon sundimin e ligjit dhe po shemb themelet e republikës kushtetuese të SHBA-së.
Problemi i marrëdhënieve të ardhshme të Britanisë me BE-në nuk reduktohet dot në rregullime teknike dhe mekanizma kufitarë kur i gjithë rendi gjeopolitik është në turbulencë. Duke parë gjithçka ka ndodhur që nga viti 2016 — viti i referendumit dhe i fitores së parë të Trump — është legjitime të shtrohet ende pyetja e madhe: a u shërbuan interesat e Britanisë duke dalë nga BE? Dhe po aq e drejtë është të kujtohet se shteti i huaj që përfitoi më shumë nga përçarja e aleancave demokratike të Evropës — dhe që vazhdon të punojë kundër unitetit perëndimor — është Rusia e Vladimir Putinit.
Këto janë fakte të ftohta dhe të pakëndshme për gjendjen e Britanisë në ujërat e trazuara ndërkombëtare. Nuk është çudi që kryeministri dhe kancelarja të shmangin sfidën. Ato do t’i çonin shumë larg në thellësi, në rryma kundër të cilave ata nuk guxojnë të notojnë. Prandaj ata vazhdojnë të ecin nervozë përgjatë bregut, duke shpresuar se ndoshta së shpejti baticat do të ndryshojnë.
Burimi: theguardian.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi