Last Updated on 02/11/2025 by Leonard
Nga Leonard Veizi
Një vjeshtë e thellë, më 1 Nëntor 1972, hodhi hijen e saj të rëndë mbi kanalet e qeta të Venecias, duke shënuar jo thjesht fundin e një jete, por edhe mbylljen e një kapitulli drithërues në historinë e letërsisë botërore. Në atë ditë, bota u bë më e varfër: heshti zëri i asaj figure që kishte qenë njëkohësisht pishtar dhe hije e shekullit XX – Ezra Paund. Poeti dhe teoricieni amerikan, njeriu që guxoi të thyejë format dhe të ripërcaktojë rrjedhën e poezisë moderne, u largua në moshën 87-vjeçare, duke lënë pas një mozaik gjenialiteti, ndikimi të pashlyeshëm dhe plagë kontradiktash që ende buçasin. Vdekja e tij nuk ishte thjesht një njoftim, por një thirrje malli për shpirtin e trazuar, i cili mes krijimtarisë madhështore dhe zgjedhjeve polemike, provoi të ishte forca më e ndërlikuar, më e rëndësishme dhe më njerëzore e fjalës së shkruar. Fjalët e tij ndryshuan gjithçka; heshtja e tij shënoi humbjen e tyre më të madhe.
Arkitekti i Modernizmit
Nuk mund të flitet për poezinë e shekullit të kaluar pa përmendur Paundin si epiqendrën e revolucionit letrar. Ai nuk ishte thjesht një poet; ai ishte katalizatori i asaj lëvizjeje kolosale që njohim si Modernizmi. Paund ishte njeriu që shpalli thjesht, por me forcë titanike, parullën: “Bëjeni të Re!” (“Make it New!”). Ishte ai që udhëhoqi lëvizjen Imazhiste, duke kërkuar një poezi të fortë, të drejtpërdrejtë, të çliruar nga zbukurimet e tepërta viktoriane, ku “ritmi muzikor” të zëvendësohej nga “ritmi i metronomit”.
Më shumë se një krijues, ai ishte një mentori i palodhur, një zbulues i talenteve dhe një redaktor vizionar. Pa ndërhyrjen, vizionin dhe shpeshherë, prerjet e tij drastike, vepra si “The Waste Land” apo “Toka e Shkretë” e T.S. Eliot mund të mos kishte ekzistuar kurrë në formën e saj të famshme. Ai e shpëtoi letërsinë nga vetvetja, duke e shtyrë atë drejt një shprehjeje që pasqyronte thyerjen dhe kompleksitetin e shekullit që po lindte. Trashëgimia e tij jeton në çdo varg të lirë, në çdo imazh të fortë dhe në çdo përpjekje për të ripërcaktuar se çfarë është poezia.
Krijuesi i modernizmit poetik
I lindur më 1885 në Idaho, Pound ishte një ndër përfaqësuesit kryesorë të modernizmit letrar. Ai shfaqi herët një pasion të thellë për gjuhën, mitet dhe strukturat poetike, duke kërkuar të krijonte një poezi të re – të pastër, të përqendruar dhe të përmbajtur.
Në fillim të shekullit XX, ai u bë mentor dhe redaktor i shkrimtarëve që do të shënonin epokën: T.S. Eliot, Xhejms Xhois, Ernest Heminguej, Robert Frost dhe të tjerë. Vetë Eliot e quajti Paund “njeriun që shpëtoi poezinë moderne”.
“Cantos” – epopeja e jetës
Veprat më përfaqësuese të tij janë “The Cantos”, një cikël i madh poetik që përmban reflektime mbi historinë, ekonominë, filozofinë dhe moralin njerëzor.
Pound e konceptonte poezinë si një formë të njohjes universale, një mënyrë për të lidhur kulturat dhe epokat në një mozaik të përjetshëm të mendimit njerëzor.
Megjithatë, stili i tij kompleks dhe i mbushur me aluzione e bëri poezinë e tij shpesh të vështirë për lexuesin e zakonshëm, por thellësisht frymëzuese për brezat e poetëve që erdhën pas tij.
Gjeniu i errët: politika dhe burgosja
Në vitet e Luftës së Dytë Botërore, Pound ra në grackën e simpatizimit për fashizmin italian dhe regjimin e Musolinit. Ai mbajti fjalime radiofonike kundër Aleatëve, duke kritikuar qeverinë amerikane dhe hebrenjtë, gjë që më pas e çoi në akuza për tradhti kombëtare.
Pas luftës, u arrestua nga trupat amerikane dhe u mbajt për disa muaj në një kamp ushtarak pranë Pizës, ku përjetoi një periudhë të thellë shpirtërore e krijuese. Pikërisht aty ai shkroi “Pisan Cantos”, një ndër pjesët më prekëse të veprës së tij.
Më vonë, u deklarua i paaftë për gjykim për arsye mendore dhe kaloi 12 vjet në një spital psikiatrik në Washington D.C., derisa u lirua në vitin 1958.
Fund i qetë në Venecia
Pas lirimit, Pound u rikthye në Itali, vendin që ai e quante “atdheun shpirtëror”. Jetoi në vetmi, i heshtur dhe i përhumbur, duke shmangur publikun dhe intervistat. Në Venecia, ku kaloi vitet e fundit, shpesh shihej duke ecur i vetëm pranë ujërave të lagunës, i zhytur në mendime.
Më 1972, jeta e tij u shua, por ndikimi i tij në poezinë dhe mendimin modern mbeti i pakthyeshëm. Në varrin e tij në San Michele të Venedikut, epitafi është i shkurtër e i heshtur, ashtu si fundi i jetës së tij: “Ezra Pound – Poet.”
Trashëgimia
Sot, Pound mbetet një figurë e dyzuar: gjeni dhe heretik, reformator i gjuhës dhe rebel politik, një njeri që deshi të rindërtonte botën përmes vargut poetik.
Letërsia moderne nuk mund të kuptohet pa të – ashtu siç nuk mund të ndahet dot arti nga kontradiktat e njeriut që e krijon atë.