Përgatiti: Leonard Veizi
Pati një periudhë, para se makineria e Holokaustit të arrinte kulmin e saj shfarosës, ku regjimi nazist shqyrtonte një sërë opsionesh për të “zgjidhur” atë që ata e quanin “çështja hebraike”. Kjo periudhë, e mbushur me ide burokratike dhe propozime të ftohta, shënon kalimin agues nga persekutimi dhe diskriminimi në planifikimin e vdekjes masive. Brenda këtij konteksti të errët dhe të mbushur me urrejtje u ideua Plani “Madagaskar”, një skemë kolosale dhe, në fund të fundit, e parealizueshme, për të zhvendosur miliona hebrenj evropianë nga kontinenti, duke i dërguar ata në ishullin e largët afrikan. Kjo nuk ishte një shpikje e momentit, por një ide me rrënjë të thella në trashëgiminë e vjetër të antisemitizmit evropian, që nazistët do ta merrnin seriozisht si një “zgjidhje e mesme” para se të miratonin “Zgjidhjen Përfundimtare” më makabër.
1938
Në vitin 1938, Hermann Göring, një nga figurat më të fuqishme të Rajhut të Tretë, propozoi një zgjidhje “alternativë” për çështjen hebraike: zhvendosjen e miliona hebrenjve evropianë në ishullin afrikan të Madagaskarit. Ideja u paraqit si një projekt kolonial, por në thelb ishte preludi i planeve më makabre që do të pasonin – shfarosja sistematike në kampet e përqendrimit.
Ky projekt, që historia e njeh si “Plani Madagaskar”, nuk ishte një shpikje naziste. Që në vitin 1885, Paul de Lagarde, një akademik gjerman me ide raciste, kishte propozuar që hebrenjtë e Evropës Lindore të deportoheshin në Madagaskar, duke e paraqitur si një “zgjidhje humanitare” për t’i ndarë nga popullsitë e krishtera të kontinentit. Ky mendim do të qarkullonte për dekada si një alternativë e çuditshme ndaj antisemitizmit të hapur.
1926–1927
Në vitet 1926–1927, edhe Polonia dhe Japonia, për arsye të ndryshme, shqyrtuan mundësinë e përdorimit të ishullit për të zbutur problemet e tyre të mbipopullimit. Por vetëm nazistët do ta merrnin idenë seriozisht, duke e përfshirë në planet e tyre zyrtare pas aneksimit të Austrisë dhe përshkallëzimit të presionit ndaj komuniteteve hebraike në Gjermani dhe Evropën Qendrore.
1938
Në 1938, pas Kristallnacht-it – natës së famëkeqe të thyerjeve, ku sinagogat dhe bizneset hebraike u dogjën – zyrtarët nazistë e panë Madagaskarin si një mënyrë për të “spastruar” Evropën nga hebrenjtë, pa kaluar ende në fazën e shfarosjes. Por një pengesë e madhe qëndronte përpara: ishulli ishte koloni franceze. Gjermania nuk mund të vepronte pa pëlqimin e Parisit.
1940
Në verën e vitit 1940, me pushtimin e Francës, plani u rikthye për pak kohë në tavolinë. Tani që kolonitë franceze dukeshin të kapshme, Ministria e Punëve të Jashtme naziste përgatiti raporte logjistike mbi transportimin e rreth katër milionë hebrenjsh drejt Madagaskarit. Por lufta në Evropë, mungesa e kontrollit detar dhe përgatitjet për pushtimin e Bashkimit Sovjetik e bënë planin të parealizueshëm.
Epilogu
Në fund, “zgjidhja përfundimtare” mori një formë tjetër – kampet e shfarosjes si Auschwitz, Treblinka dhe Sobibor. Madagaskari u harrua, por mbeti si një dëshmi e qartë e mënyrës se si antisemitizmi i ideuar në tavolina burokratësh mund të shndërrohej, hap pas hapi, në një politikë të vdekjes masive.
Një projekt që nisi si “zgjidhje koloniale” përfundoi duke u zëvendësuar nga një prej kapitujve më të errët të historisë njerëzore. Plani Madagaskar mbeti në arkivat e nazizmit si një kujtesë e frikshme se sa pranë mund të ishin njerëzit për t’i justifikuar mizoritë në emër të “zgjidhjeve politike”.