13 dhjetor 2010 – vdekja e diplomatit amerikan
Nga Leonard Veizi
Uashington, 13 dhjetor 2010 – Kur drita e Riçard Hollbruk, diplomatit të hekurt me zemër të fortë, u shua papritur, diplomacia amerikane ndjeu një boshllëk të pazëvendësueshëm. Në moshën 69-vjeçare, ai u nda nga jeta duke lënë pas jo thjesht një karrierë, por një histori të tërë të gdhendur në skenat më të trazuara të globit. Trashëgimia e tij shtrihej si një udhëkryq i madh, që lidhte Azinë e trazuar me Evropën e pasluftës së ftohtë, duke shkuar deri në vështirësitë e pafundme të Afganistanit dhe Pakistanit. Ishte shuar një nga zërat më të fuqishëm, më të drejtpërdrejtë dhe më me ndikim që gjysma e dytë e shekullit XX kishte njohur. Ai ishte njeriu që guxoi të fliste për paqen me gjuhën e luftës dhe të sillte shpresën, aty ku të tjerët shihnin vetëm errësirë.
Diplomati
Hollbruk ishte një diplomat i formatuar në shkollën e ashpër të Realpolitikës, por gjithmonë i frymëzuar nga bindja e thellë se diplomacia duhet t’i shërbejë mbi të gjitha njeriut. Ai ishte i vetmi amerikan që mbajti postin e Ndihmës Sekretarit të Shtetit për dy rajone thelbësisht të ndryshme – një dëshmi e besimit të palëkundur që administratat amerikane kishin te aftësitë e tij unike dhe vizionare:
-Në Azi, mes viteve 1977–1981: Këtu, Hollbruk u përball me ekuilibrat e brishtë të Paqësorit pas Luftës së Vietnamit.
-Në Evropë mes viteve 1994–1996: Këtu, ai do të hynte përfundimisht në analet e historisë.
Në Ballkan, Hollbruk u shndërrua në një figurë qendrore dhe të pazëvendësueshme. Si arkitekt i Marrëveshjes së Dejtonit të vitit 1995, ai i dha fund luftës shkatërrimtare të Bosnjës, duke demonstruar stilin e tij legjendar të negociimit – të ashpër, të prerë, shpeshherë të pakompromis. Kolegët e quajtën “buldozer diplomatik,” por për shumë popuj të rajonit, ai ishte njeriu që solli shansin e parë të vërtetë për paqe.
Hollbruk dhe kauza e Kosovës
Ndryshe nga shumë diplomatë të tjerë të asaj periudhe, Riçard Hollbruk e pa çështjen e Kosovës me qartësinë e dikujt që e njihte thellë natyrën e konflikteve etnike dhe peshën e rëndë të shtypjes politike. Që në fillim të viteve ’90, ai paralajmëroi se Ballkani nuk kishte mbaruar me Bosnjën – dhe se Kosova ishte vija e ardhshme e përplasjes.
Kur shpërthyen tensionet, Hollbruk u pozicionua qartësisht në mbështetje të popullsisë shqiptare të Kosovës dhe, veçanërisht, të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK). Ai ishte ndër të paktët diplomatë të nivelit të lartë amerikan që e kuptoi rolin e UÇK-së jo si një organizatë margjinale, por si shprehje e ligjshme e rezistencës së një populli ndaj represionit serb.
Në takimet e tij me udhëheqësit kosovarë – shpesh të vështira, ndonjëherë dramatike – Hollbruk kërkonte me insistim që zëri i tyre të dëgjohej në arenën ndërkombëtare. Angazhimi i tij ishte i drejtpërdrejtë, pa ambiguitete: t’i jepte Kosovës legjitimitetin dhe vëmendjen që fuqitë e mëdha shpesh hezitonin ta ofronin.
Për shumë shqiptarë, Hollbruk u bë një prej figurave kyçe që ndërkombëtarizoi konfliktin, duke luajtur një rol vendimtar prapa skenave në formësimin e qëndrimit amerikan që do të kulmonte me ndërhyrjen jetëshpëtuese të NATO-s në vitin 1999.
Në Prishtinë, emri i tij përmendet shpesh me nderim dhe respekt, si ai i një miku të sinqertë që, në kulmin e krizës, nuk hezitoi të qëndronte në anën e atyre që nuk kishin zë.
Një jetë në shërbim të botës
Në kohën e vdekjes, Hollbruk shërbente si Përfaqësues Special i SHBA-ve për Afganistanin dhe Pakistanin, duke vijuar edhe një herë misionet e tij në terrenet më të vështira të globit. Edhe atje ai kërkonte dialog, jo dorëzim; zgjidhje të qëndrueshme, jo luftë të pafundme.
Hollbruk ishte një diplomat me mendësi të “shekullit të vjetër,” me bindjen e hekurt se Shtetet e Bashkuara kishin përgjegjësi të veçantë në ruajtjen e rendit global. Por mbi të gjitha, ai ishte njeri i terrenit – i pranishëm aty ku ishte më e vështirë të jetoje, të negocioje, të mbijetoje.
Me largimin e tij, humbi jo vetëm SHBA-të, por edhe Evropa Juglindore, dhe veçanërisht Kosova, humbi një mbështetje të çmuar dhe një ambasador të së drejtës së saj për liri e vetëvendosje.
Riçard Hollbruk mbetet figurë e pashlyeshme e diplomacisë moderne, një njeri që nuk pranoi kurrë të dorëzohej përpara padrejtësisë apo apatisë politike.