Shumë yje në galaktikën tonë ekzistojnë në çifte, por Dielli ynë është një përjashtim i dukshëm. Tani shkencëtarët po gjejnë të dhëna, se dikur mund të ketë pasur një shoqërues të vetin. Pyetja është, ku shkoi?
Dielli ynë është paksa një nomad i izoluar. Duke orbituar në një nga krahët spirale të Rrugës së Qumështit, ajo na çon në një udhëtim rreth galaktikës afërsisht një herë në 230 milionë vjet në të vetmuarit tonë. Ylli më i afërt me Diellin tonë, Proxima Centauri, është 4.2 vite dritë larg, aq i largët saqë do t’i duheshin edhe anijes më të shpejtë kozmike të ndërtuar ndonjëherë më shumë se 7000 vjet për t’u arritur.
Gjithsesi, kudo që shikojmë në galaktikën tonë, ylli në qendër të Sistemit tonë Diellor duket gjithnjë e më shumë si një anomali. Yjet binare – yjet që rrotullohen rreth galaktikës të lidhur në mënyrë të pashmangshme së bashku si çifte – duket se janë të zakonshëm. Kohët e fundit, astronomët kanë vërejtur madje një çift që rrotullohet në afërsi të habitshme me vrimën e zezë supermasive që ndodhet në zemër të Rrugës së Qumështit – një vend që astrofizikanët mendonin se do të bënte që yjet të shkëputeshin nga njëri-tjetri ose të shtypeshin së bashku nga graviteti i fortë.
Në fakt, zbulimet e sistemeve binare të yjeve janë tani aq të zakonshme sa disa shkencëtarë besojnë se ndoshta të gjithë yjet dikur kanë qenë në marrëdhënie binare – të lindur si çifte, secili me një vëlla yjor. Kjo ka çuar në një pyetje intriguese: a ishte edhe Dielli ynë dikur një yll binar, shoqëruesi i tij i humbur shumë kohë më parë?
Është padyshim një mundësi, thotë Gongjie Li, një astronom në Institutin e Teknologjisë në Georgia në SHBA. “Dhe është shumë interesante.”
Fatmirësisht për ne, Dielli ynë sot nuk ka shok. Nëse do të ndodhte, tërheqja gravitacionale e një vëllau diellor mund të kishte prishur orbitën e Tokës dhe planetëve të tjerë, duke e dënuar shtëpinë tonë në rrëshqitje nga nxehtësia ekstreme në të ftohtin e tmerrshëm, në një mënyrë që mund të kishte qenë shumë jomikpritëse për jetën.
Yjet binar më të afërt me Tokën, Alfa Centauri A dhe B, orbitojnë njëri-tjetrin në rreth 24 herë distance Tokë-Diell, ose 3.6 miliardë milje. Sugjerimet se Dielli ynë mund të ketë gjithashtu një shoqërues të zbehtë që rrethon sistemin tonë diellor sot – një yll hipotetik i quajtur shpesh Nemesis – kanë rënë në favor që kur u propozuan për herë të parë më 1984, pasi asnjë yll i atillë nuk u gjet në sondazhe dhe studiem të shumta.
Por kur Dielli ynë u formua për herë të parë 4.6 miliardë vjet më parë, megjithatë, mund të ketë qenë një çështje tjetër.
Ndërsa gjetja dhe identifikimi i shoqëruesit të mundshëm të Diellit tonë duket i frikshëm, perspektiva që dikur ishte një yll binary, ngre implikime interesante për planetët rreth yjeve të tjerë, të njohur si ekzoplanetë. Më e rëndësishmja, do të tregonte se në Sistemin tonë Diellor, ekzistenca e jetës dhe mbijetesa e planetëve tanë nuk u pakësua nga prania e një ylli tjetër. “Ka shumë sisteme ekzoplanetare të zbuluara që në fakt rrotullohen binarët yjor,” thotë Li. Disa prej tyre rrotullohen rreth njërit prej dy yjeve, të njohur si sisteme rrethore yjore, ndërsa të tjerët rrotullohen rreth të dy yjeve dhe kanë qiej me dy diej, si planeti imagjinar Tatooine në Star Wars. Këto quhen sisteme rrethore.
Megjithatë, ndonjëherë ne shohim shoqërues binare që shkaktojnë kërdi me sisteme të tilla. “Varet se sa larg është ylli”, thotë Li. Nëse ylli është më afër, ai mund të “shkelë orbitat planetare” dhe t’i shtyjë ato në forma të çuditshme, jo rrethore. “Në sistemet rreth yjore, planetët mund të kenë një ekscentricitet të lartë,” thotë Li. “Por kjo nuk mund t’i bëjë ata domosdoshmërisht të paqëndrueshëm.” Megjithatë, ai mund të bëjë që planeti të përjetojë ndryshime të mëdha në temperature, ndërsa lëviz më afër dhe më larg yllit, thotë ai.
Për planetin tonë, duket se ekzistenca e mundshme e një shoqëruesi binar të Diellit tonë shumë kohë më parë nuk e pengoi ekzistencën tonë. Dhe ndërsa shkencëtarët ekzaminojnë rajonet më të largëta të Sistemit tonë Diellor me më shumë detaje, ata mund të zbulojnë më shumë shenja se dikur ekzistonte – një nënshkrim i qëndrueshëm që pret të gjendet.
Nëse ekziston, mund të jetë atje, diku, me një sistem diellor krejt të tijën. “Mund të mos ketë mbetur shumë prapa apo përpara,” thotë Sadavoy. “Ose mund të jetë në anën tjetër të galaktikës dhe ne nuk do ta dinim.
“Mund të jetë kudo.”/ K.K
