Shqipëria ka treg pune problematik në raport me rajonin dhe vendet fqinjë për shkak të informalitetit të lartë, pagave të ulëta dhe punësimit të pasigurte (pa kontrata).
Fondacioni Europian i Trajnimeve (ETF) që operon në ombrellën e BE, vërejti në një studim fundit se punësimi pa kontrata është mjaft i përhapur në Shqipëri dhe sidomos në punonjësit mbi 55 vjeç ku një e treta e tyre nuk e kanë një të tillë.
Siç shihet nga grafiku i mëposhtëm, punësimi pa kontratë në vendin tonë në të gjitha grupmoshat është më i lartë se në vendet e tjera të rajonit. P.sh. nga të rinjtë e grupmoshës 25-34 vjeç që janë punë 16% e tyre nuk kanë kontrata, niveli më i lartë rajonal. Në vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, punësimi pa kontratë në këtë grupmoshë është maksimumi 14% në Bosnjë dhe minimumi 5% në Serbi, teksa në BE është 3%.
Në grupmoshën 34-44 vjeç, 17% e të punësuarve janë pa kontratë, në grupmoshën 44-54 vjeç 18%, teksa puna pa kontratë arrin kulmin në grup-moshën 55-64 vjeç me 33%.
Punësimi pa kontratë është i pranishëm më shumë te punonjësit e rinj, ata me kualifikim të ulët, ose punonjës me profesione elementare. Ndërtimi, tregtia, akomodimi, shërbimet ushqimore dhe bujqësia janë sektorët me përqindjen më të lartë të punonjësve pa kontrata.
Përqindja e punonjësve që punojnë pa kontratë është më e përhapur në vendet e Ballkanit Perëndimor se sa në BE. Gjithashtu incidenca e punësimit informal është e lartë mes punonjësve më të moshuar (mosha 55–64) në Shqipëri, Bosnjë dhe Hercegovinë, dhe Serbi, në kontrast me grup moshat e tjera. Në Shqipëri, 33% e punonjësve pa kontratë në moshën 55–64 vjeç raportuan se punojnë në sektorë si ndërtimi, apo tregtia.
Lloji i kontratave ndikon në mënyrë të konsiderueshme në pasigurinë në punë. Në Shqipëri dhe Bosnjë dhe Hercegovinë, gjysma e punonjësve kanë frikë se do të humbasin punën në vitin e ardhshëm.
Pasiguria në punë është veçanërisht më e lartë mes atyre me kontrata të përkohshme ose pa kontratë, një model që mund të vërehet në të gjitha ekonomitë në zhvillim.
Punonjësit më të frikësuar për humbjen e vendit të punës janë të rinjtë dhe ata me një nivel të ulët ose mesatar të arsimit. Nga ana tjetër punonjësit në sektorin publik, ata në arsim dhe shërbime shëndetësore, aktivitetet financiare dhe të sigurimeve, ose transport ndihen më pak të shqetësuar për humbjen e punës se sa ata që punojnë në sektorë të tjerë.
ETF përllogarit se rreth 47% e të punësuarve në Shqipëri ishin në punë të cenueshme më 2023 që do të thotë se vuajnë një nga format e rënda (mungesa e sigurimeve, paga e ulëta) etj.
Vendi ynë ka një normë të lartë të punësimit vulnerabël, pasi metodologjitë vendase konsiderojnë të punësuar punonjësit e bujqësisë për vetë-konsum./ Revista Monitor/ S.M
