Më 1962, pas dymbëdhjetë ditësh tensioni të paprecedentë, përfundoi zyrtarisht Kriza e Raketave në Kubë – përballja më e rrezikshme e Luftës së Ftohtë dhe momenti kur bota iu afrua më shumë një lufte bërthamore të shkallës së plotë.
Kriza shpërtheu kur zbulimet ajrore amerikane konstatuan instalimin e raketave balistike sovjetike me rreze të mesme veprimi në territorin e Kubës, vetëm 145 kilometra larg brigjeve të Floridës. Për administratën e presidentit John F. Kennedy, ky ishte një ndryshim dramatik në ekuilibrin strategjik të fuqisë: armë bërthamore sovjetike të afta të godisnin shumicën e qyteteve amerikane brenda pak minutash.
Sapo u konfirmua kërcënimi, Kennedy shpalli një “karantinë detare” ndaj Kubës – një bllokadë de facto që synonte të ndalonte anijet sovjetike të transportonin armë të tjera në ishull. Ndërsa flotat amerikane dhe sovjetike lëviznin drejt njëra-tjetrës në Atlantik, planifikimet sekrete për sulme ajrore dhe ndërhyrje tokësore në Kubë ishin tashmë në tavolinën e Pentagonit. Ndërkohë, Moska sinjalizonte se çdo sulm ndaj Kubës do të konsiderohej si akt lufte ndaj Bashkimit Sovjetik.
Gjatë këtyre 12 ditëve, bota u kthye në një arenë ankthi global. Familjet ndjekin lajmet në radio me frymën pezull, ndërsa të dy superfuqitë marshonin drejt një përplasjeje që mund të çonte në shkatërrim planetar. Bota nuk kishte qenë kurrë më afër apokalipsit bërthamor.
Më në fund, pas negociatave intensive, lideri sovjetik Nikita Hrushovi pranoi të tërhiqte raketat nga Kuba në këmbim të një zotimi amerikan për të mos pushtuar ishullin dhe tërheqjes së raketave amerikane “Jupiter” nga Turqia – kusht i cili u mbajt në fshehtësi për disa muaj.
Kur Hrushovi njoftoi publikisht tërheqjen e raketave sovjetike, Kennedy urdhëroi menjëherë heqjen e karantinës detare. Me këtë akt, kriza u konsiderua e mbyllur. Por gjurma e saj ishte e thellë: të dy fuqitë kuptuan se sa e brishtë ishte jeta në epokën bërthamore dhe nisën të krijojnë mekanizma të rinj komunikimi dhe kontrolli.
Kriza e Raketave në Kubë mbetet deri sot simboli i rrezikut ekstrem të Luftës së Ftohtë – një moment kur vendimmarrja e matur në disa dhoma të errëta konferencash shpëtoi botën nga shkatërrimi i pashmangshëm.
Përgatiti: L.Veizi