Ishte 19 korriku i vitit 1943, një ditë e nxehtë vere në Romën e Luftës së Dytë Botërore. Qyteti, me tempujt e tij të lashtë, me rrugët e ngushta dhe ndërtesat barok, kishte arritur ta shmangte për një kohë të gjatë furinë shkatërrimtare të bombardimeve. Por atë mëngjes, mbi 500 avionë bombardues të forcave aleate — shumica amerikane dhe britanike — u ngritën mbi horizontin e kryeqytetit italian dhe shkarkuan mbi të një barrë prej mijëra tonelatash bombash.
Goditja ishte e ashpër dhe shkatërrimtare. Në veçanti, lagjja San Lorenzo, një zonë punëtore dhe me densitet të lartë popullsie, u kthye në një grumbull gërmadhash. Mijëra njerëz humbën jetën, qindra të tjerë mbetën të plagosur, ndërsa pjesa tjetër kërkonte të mbijetonte nën një qytet që po digjej.
Objektivat ushtarake ishin stacioni hekurudhor Termini, depot e trenave, linjat e furnizimit gjerman, por edhe ndërtesa civile dhe fetare u goditën pa mëshirë. Kishat, shkollat, jetimoret, u shembën nën goditjet ajrore që zgjatën më shumë se një orë.
Ky bombardim nuk ishte vetëm një veprim ushtarak, por një sinjal politik dhe psikologjik. Italia, tashmë e rrënuar nga frontet e shumta të luftës dhe nga pakënaqësia popullore, ndodhej në një pikë kthese. Vetëm shtatë ditë më pas, më 25 korrik 1943, regjimi fashist i Benito Mussolinit do të shembej, dhe vetë Duçeja do të arrestohej.
Por çmimi për këtë kthesë historike qe i rëndë për Romën. Për banorët e qytetit të përjetshëm, ajo ditë mbeti një plagë në kujtesën kolektive – një mëngjes kur qielli që dikur kishte parë Cezarët dhe Papët, u bë dëshmitar i një epoke moderne të ferrit ajror.
E megjithatë, nga ato rrënoja, do të lindte më vonë një Romë e re – e çliruar nga fashizmi, e rilindur nga hiri i vet, si vetë legjenda e saj.
Përgatiti: L.Veizi
