Ramiz Alia u lind në Shkodër, 18 tetor 1925 dhe vdiq në Tiranë, më 7 tetor 2011. Ka qenë një nga figurat më të rëndësishme të Partisë së Punës së Shqipërisë. Alia përfshihet në listën e përpiluar nga Instituti i Studimit të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit, që përmbledh pjesëmarrësit që kanë përgjegjësi direkte për krimet e PKSH dhe të Ushtrisë Nacionalçlirimtare, duke qene, sipas ligjit nr. 41, anëtarë të strukturave politike dhe ushtarake “që kanë inspiruar, organizuar, urdhëruar, ekzekutuar ose ndihmuar forcat partizane në vepra kriminale”.
Fillimet
Më 1933 shkoi me familjen në Tiranë, ku u regjistrua në liceun shtetëror. Në prill 1943 pranohet anëtar i Partisë Komuniste duke braktisur shkollën. Më 1945 përfundoi gjimnazin. U dërgua në Berat për të punuar me rininë e atjeshme të qarkut. Në mars 1944 u bë anëtar i seksionit politik në Brigadën e 7-të, që u përfshi në divizionin e 2-të, pjesë e korparmatës së 3-të. Në dhjetor 1944 – prill 1955 u bë komisar politik i divizionit të 5-të i cili vepronte në Kosovë. Më 1951-‘54 ndoqi shkollën e partisë për filozofi dhe ekonomi politike në Moskë. Nga 1948 e deri më 1991 ka qenë anëtar i Komitetit Qendror të Partisë së Punës; më 1949 – 1955 sekretar i parë i KQ të Rinisë së Punës së Shqipërisë. Më 1955 – 1958 ministër i Arsimit dhe i Kulturës. Nga viti 1961 qe anëtar i Byrosë Politike dhe sekretar i KQPP-së për ideologjinë, ndërsa nga 1950 e deri më 1991 ka qenë deputet. Përgjatë Revolucionit Kulturor u vu në krye të “shtabit të përgjithshëm për drejtimin e luftës kundër zakoneve prapanike dhe bestytnive fetare”. Nga 1982 e deri më 1991 qe kryetar i Presidiumit të Kuvendit Popullor.
Pas vdekjes së Enver Hoxhës qe sekretar i parë i Komitetit Qendror të Partisë së Punës.
Rënia e diktaturës
Në dhjetorin e 1990 regjimi u përball me protestat studentore. Alia u takua me studentët dhe në mesazhin e Vitit të Ri për popullin shqiptar përshëndeti ndryshimet që po ndodhnin në vend. Pas zgjedhjeve të para shumëpartiake në Shqipëri të zhvilluara më 31 mars 1991, parlamenti i ri pluralist i dominuar nga deputetët e PPSH-së, më 30 prill 1991 zgjodhi Ramiz Alinë, President të Republikës. Me rënien e qeverisë së koalicionit në dhjetor 1992 dhe Partia Demokratike korri një fitore dërrmuese në zgjedhjet e përgjithshme të pranverës 1992, ai dha dorëheqjen si president më 3 prill, 1992. Më 12 shtator 1992 vendoset me arrest shtëpie dhe një vit më pas arrestohet. Më 21 maj, 1994, zyrtarë të lartë të regjimit komunist, përfshirë edhe Alia, shkoi në gjyq. Alia u akuzua për shpërdorim të pushtetit dhe shpërdorim të fondeve shtetërore, siç ishte Adil Çarçani, Manush Myftiu dhe Rita Marko. Në gjykatë pretendoi se ishte viktimë e një gjyqi politik tregojnë dhe kërkoi që gjyqi të transmetohej në televizion, një kërkesë mohuar nga gjyqtari kryesues. Gjyqi u monitorua nga një përfaqësues i “Human Rights Watch” – Helsinki dhe vazhdoi me disa parregullsi proceduriale të vogla. Dhjetë të pandehurit u dënuan ndërmjet 3 dhe 9 vite burg; Alia mori një dënim nëntë vjeçar. Një gjykatë e apelit u reduktuan disa nga dënimet, i Alisë në pesë vjet. Më 30 nëntor, Gjykata e Kasacionit reduktoi afatin e Alias. Më 7 korrik, 1995, Ramiz Alia u lirua nga burgu. Por arrestohet sërish dhe dënohet për genocid. Del nga burgu pas trazirave të marsit 1997. Amnistohet për shkak të moshës.
Epilogu
Pas daljes nga burgu u tërhoq në jetë private. Vitet e fundit Alia ka qënë ne vorbullën e debatit mbi masakrën e Tivarit si përgjegjës direkt ndaj atij krimi, akuzë te cilën nuk e ka pranuar kurrë. Në vitin 2010 Alia publikoi një libër mbi jetën e tij të titulluar “Jeta ime”, në këtë libër ai pranon disa nga gabimet e Enver Hoxhës me luftën e klasave. Ndahet nga jeta më 7 tetor 2011. Me vdekjen e tij mbyllet një epokë ai ishte presidenti i fundit komunist dhe i pari pluralist.
