Oficeri polak denoncoi tmerret e kampit të përqendrimit para botës, por nuk u besua. Sot ai është një hero kombëtar
Me rastin e Ditës së Përkujtimit – më 27 janar 1945, trupat e Ushtrisë së Kuqe hynë në Aushvic – ne përkujtojmë viktimat e Holokaustit me një histori pak të njohur, atë të oficerit polak Uitold Pilecki, i cili ishte dërguar vullnetarisht në Aushvic për të denoncuar tmerret e kampit para botës. Por nuk besohej.
TEPER SEKRET. Një raport me njëqind faqe. Oficeri polak Uitold Pilecki (1901-1948) e shkroi atë në Romën e çliruar. Njëqind faqe që zbuluan në çdo detaj tmerret e kampit të shfarosjes së Aushvicit. Pilecki kishte kaluar më shumë se dy vjet në atë kamp përqendrimi dhe çdo detaj ishte një kujtim i zjarrtë në vetën e parë për t’u lënë pasardhësve. Shtetet e Bashkuara i kishin kërkuar që ta publikonte, por ai refuzoi. Nuk kishte dëshirë të përfitonte nga vdekja e mbi një milion e gjysmë njerëzve. Të gjithë duhej ta dinin, por raporti iu drejtua eprorëve të tij. Ajo që Uitold nuk e dinte ishte se do të mbetej e klasifikuar për dekada. Me raportin e dorëzuar, Uitold u kthye në atdheun e tij. Gjatë luftës ai kishte luftuar kundër gjermanëve. Tani ai ishte gati të luftonte sovjetikët. Komandanti i tij, gjenerali Vladisłav Anders, një pikë referimi për polakët që donin një Poloni properëndimore dhe që për këtë arsye kishin luftuar në Itali nën shenjat britanike. Vendi po bëhej një satelit i BRSS, policia politike pro-sovjetike ishte në gjurmët e saj. Në pamje ishin Uitold dhe patriotë të tjerë si ai, të cilët kishin luftuar kundër pushtimit nazist.
NËN TORTURE. Ulani heroik i kalorësisë polake, katolik i zjarrtë, kishte si moto personale “Bóg, Nder, Ojczyzna”: Zot, nder dhe atdhe. Ai kurrë nuk do të përkulej para regjimit të ri komunist që po shikonte nga Moska. Në Varshavë, Uitold pretendoi se drejtonte një dyqan parfumesh, e njëjta mbulesë e adoptuar në vitin 1940, gjatë pushtimit nazist. Pikturimi i etiketave të shisheve e bëri atë të kthehej në rininë e tij, kur ëndërronte të bëhej mësues arti. Ndërkohë kishte rinisur aktivitetin e saj nëntokësor. Nuk zgjati shumë: më 8 maj 1947 ai u identifikua nga pasardhësit e regjimit pro-sovjetik. Ai u arrestua dhe iu nënshtrua torturave. Ajo që po vuante, i tha një familjari që kishte arritur ta vizitonte, e bëri përvojën e Aushvicit të dukej si lojë fëmijësh. Sepse torturuesit tani ishin bashkatdhetarët e tij.
MOSMARRËVESHJE E POLONISË. Por le të bëjmë një hap prapa, në vitin 1939, kur sulmi ndaj Polonisë solli botën në luftë. Hitleri e kishte pushtuar nga perëndimi, Stalini nga lindja. Ata kishin rënë dakord lehtësisht si ta ndanin atë, duke bashkëpunuar për të asgjësuar çdo mospajtim. Polonia si shtet nuk ekzistonte më dhe qeveria e saj legjitime ishte në mërgim në Londër. Vendi kishte qenë peng i fqinjëve të tij të fuqishëm që nga shekulli i 18-të dhe Uitold Pilecki e njihte mirë këtë histori. Ai lindi në vitin 1901 në Karelia, e cila në atë kohë ishte pjesë e Perandorisë Cariste, kishte luftuar kundër bolshevikëve në vitin 1919 dhe kundër gjermanëve në një përpjekje të kotë për të ndaluar pushtimin e tyre. Ai ishte një nga më të rëndësishmit e Rezistencës, Ushtria Sekrete Polake (Tajna Armia Polska), e cila në kulmin e saj do të kishte nga 8 deri në 12 mijë anëtarë të shpërndarë në të gjithë Poloninë e pushtuar. Rezistenca kishte dëgjuar se nazistët po krijonin një kamp në Oswiecim, një qytet i panjohur në Poloninë jugore, që synonte të strehonte kryesisht të burgosur polakë të luftës. Ishte e nevojshme të dihej më shumë, dhe nëse ishte e nevojshme, të organizohej një rrjet ndihme dhe rezistence reciproke brenda tij.
NË LAGER. Askush nuk ishte në dijeni se nazistët po planifikonin një gjenocid të madh dhe se ky vend ishte i destinuar të bëhej qendra e tij e operacioneve, me emrin gjerman Aushvic. Një burrë duhej të dërgohej në atë kamp dhe Uitold doli vullnetar. Më 19 shtator 1940, ai përfundoi me zgjedhje në një bastisje të Gestapos në Varshavë. Ai u internua menjëherë me emrin e rremë Tomasz Serafinski, i paraburgosuri numër 4859. Që nga ai moment Uitold u bë dëshmitar i jetës së përditshme të Aushvicit: masat e burrave, grave dhe fëmijëve të vendosur për përfundimin e menjëhershëm, ose për të vdekur si rezultat i kequshqyerjes, sëmundjeve dhe privimit pasi u kthyen në skllevër. Malli i tyre u plaçkit. Ndërtimi i dhomave të gazit, të destinuara për të zgjidhur problemin e atyre SS që nuk mund të përfundonin më të burgosurit me një mitraloz në pjesën e pasme të kokës dhe furrat krematorike për të zhdukur kufomat.
ORGANIZATA KLANDESTINE. “Zgjidhja përfundimtare”, shfarosja e të gjithë popullsisë hebreje të Evropës, ishte një nga sekretet më të ruajtura të Rajhut. Por Uitold ishte në gjendje të vëzhgonte në kohë reale fillimin e gjenocidit dhe ishte i pari, falë kanalit me pjesën e jashtme që kishte krijuar, që i ndërgjegjësoi aleatët. Pavarësisht tronditjes, vështirësive dhe rrahjeve kur ai nuk ishte i shpejtë në punën e vështirë të caktuar, Uitold shpejt u përball me të dhe rekrutoi anëtarët e parë të organizatës së tij të fshehtë. Një rrjet i ngurtë i ndarë që shpejt zëvendësoi kapon mizore të zgjedhur nga nazistët me anëtarët e tij të besuar. Falë rrjetës, kushtet e kampit ishin përmirësuar sa më shumë. Të burgosurit ishin gjithashtu në gjendje të shkaktonin disa dëme mbi xhelatët e tyre, duke eliminuar kapo dhe informatorë sadistë ose duke hedhur morra për të transmetuar tifo tek SS, pa qenë në gjendje t’i zbulonte askush.
Me kalimin e kohës, Uitold arriti një qëllim edhe më ambicioz: të zotëronte fushën. Ai mendoi se një trazirë do të kishte një shans shumë të mirë për sukses, me ndihmën e jashtme. Por asnjë inkurajim nuk erdhi kurrë nga jashtë. Në atë çaste Uitold e kuptoi se do të ishte më e dobishme jashtë Aushvicit sesa brenda tij: “Kam dy vjet e shtatë muaj”, i tha ai një anëtari të rrjetit: “është koha që unë të shkoj”. Disa ditë më vonë ai u arratis nga kampi i përqendrimit, natën, me të njëjtën lehtësi me të cilën kishte hyrë. Ai nuk kishte nevojë për shumë, përveç një përzierje duhani për të shpërqendruar qentë e zagarëve dhe një shishe me cianid në rast të dështimit. Ai kaloi pranë furrës së lager, një ndërtesë jashtë rrethimit të ruajtur.
EVAZIONI. Por në selinë e Rezistencës e priste një zhgënjim i hidhur. Raportet e tij të para nga ferri përfunduan në një kabinet dosjesh që mblidhte pluhur. Nuk kishte asnjë plan për të ndaluar tmerrin e Aushvicit. Polakët nuk kishin forcë të mjaftueshme, ndërsa për aleatët, të pabesueshëm ndaj tmerreve të dokumentuara nga Uitold, nuk ishte prioritet lirimi i një prej kampeve të shumta nga të cilat Evropa ishte e mbushur. Për të, megjithatë, një dekoratë me vlerë ushtarake ishte gati. Uitold mori përsëri armët, madje mori pjesë në epopenë e Kryengritjes së Varshavës, kur i gjithë qyteti u ngrit kundër nazistëve, përpara se të pushtohej dhe të kthehej në një djerrinë rrënojash. Ai u zu sërish rob nga gjermanët, këtë herë në Bavari, megjithëse askush nuk e vuri re se “Roman” ishte i njëjti person që kishte qenë në Aushvic si “Tomasz”.
ORËT E FUNDIT. Në Poloninë komuniste të vitit 1947, këto merita të jashtëzakonshme nuk vlenin asgjë nëse, si Pilecki, do të ishin antikomunist. Akuzuesit e tij donin që ai ta shkruante aktakuzën e tij vetë, nën tortura. Ai pranoi se kishte kryer sulme dhe vrasje, se kishte tradhtuar atdheun në lidhje me vendet perëndimore. Uitold mohoi gjithçka, por fati i tij u vulos. Një gjykatë ushtarake e dënoi me vdekje jo një herë, por tre herë, pasi e bëri gjyqin vitrinë për të rrënjosur në opinionin publik frikën se forcat e huaja ishin gati të rrëzonin republikën e të rinjve.
Mbrëmjen e 25 majit 1947, shuli i qelisë së Uitold-it u hap. Ia lidhën duart pas shpine dhe e nxorën jashtë. Ai qëndronte drejt në këmbë, derisa xhelati qëlloi një plumb në pjesën e pasme të kokës. Ishte metoda e preferuar e eliminimit të sovjetikëve. Regjimi pro-sovjetik donte që harresa totale të binte mbi njeriun dhe veprat e tij, deri në fshehjen e vendit të varrimit. Raporti i tij i çmuar mbi Aushvicin u varros gjithashtu në një arkiv. Do të duhet të kalojnë gati 50 vjet dhe rënia e Murit të Berlinit, që figura e Uitold Pilecki të dalë nga harresa.
HERO KOMBETAR. Sot në Poloni ai është një hero kombëtar i famshëm, me emrin e të cilit emërtohen rrugët dhe shkollat. Por Uitold nuk ishte thjesht një hero polak. Ai do të mbetet për të gjithë njeriu i vetëm që hyri vullnetarisht në Aushvic, për të sjellë një farë shprese dhe në mënyrë që asgjë që ndodhi brenda të mos harrohet kurrë.
Burimi: Focus.it/ Përgatiti për botim: L.Veizi
