Më 17 shkurt 1992, me arrestimin e Mario Chiesa, shpërtheu stuhia Tangentopoli: më pas, Italia nuk do të ishte më e njëjta.
Në vitin 1992 një punëtor fitonte mesatarisht një milion lireta (516 euro). Një filxhan kafe kushtonte 700 lira (37 cent), një litër benzinë 1500 (78 cent), një gram ari 13.800 (7.12 euro). Një ryshfet: 7 milionë (3615 euro). Luca Magni, një sipërmarrës i vogël që kishte marrë pjesë në kontratën e pastrimit të nisur nga shtëpia e të moshuarve Pio Albergo Trivulzio, e njohur në Milano si “Baggina”, pagoi kaq shumë. Për të arkëtuar, Mario Chiesa, i vendosur në krye të institutit nga Partia Socialiste Italiane, e cila në atë moment shprehte njeriun më të fuqishëm në Itali: Bettino Craxi.
Kur Magni iu drejtua karabinierëve sepse nuk ishte në gjendje të paguante këstin e dytë të së njëjtës shumë, u zbulua një tenxhere, përmbajtja e së cilës do të kishte pushtuar Italinë e Republikës së Parë .
LYPSARËT. Ryshfeti ishte vetëm maja e një ajsbergu të madh që mori – jo çuditërisht – emrin gazetaresk të Tangentopoli. Kur gjithçka të sqarohet, do të zbulohet, ndër të tjera, se në një mbledhje të dhjetorit 1991, “lëmosha”, siç quheshin nga shtypi sekretarët administrativë të partive, kishin vendosur përqindjet që i takon secilit: 25% ndaj DC (kristiandemokratët), 25 për PSI, 25 për ministrat në detyrë të partive të vogla, 25 për PCI-PDS – Partia Komuniste Italiane, pastaj Partia Demokratike e së Majtës – në këtë rast jo me para në dorë, por si urdhra për kooperativa. Një lloj “manuali Cencelli” (ndarja e zyrave në bazë të interesave politike dhe jo në bazë të meritave) edhe për ryshfet, me pak fjalë. Mario Chiesa dinte gjithçka, por qëndroi i vendosur. Ai nuk foli. Ai nuk tha asnjë fjalë as kur prokurori Antonio Di Pietro i mori disa para në Zvicër, si rezultat i një ryshfeti nga markat e njohura të ujërave minerale.
UJI I MARIUOLOS. “Uji mineral ka mbaruar,” i fërshëlleu Di Pietro mbrojtësit të Mario Chiesa, pa i lëvizur njeriu asnjë muskul në fytyrën e tij. Por më pas Craxi e shkarkoi Chiesa-n, duke e cilësuar ndër të tjera si “mashtrues”. Dhe atëherë ishte me të vërtetë fillimi i fundit. “Io mariuolo?”: Thirrja e ish-presidentit të Pio Albergo Trivulzio bëri jehonë në të gjithë prokurorinë publike. Më pas, qetësohuni, Chiesa u ul dhe në heshtje njoftoi se donte të bënte një deklaratë spontane. Dhe ai foli. Për shtatë ditë, duke mbushur qindra faqe minutash. Kur mbaroi, filluan arrestimet.
“AKUZIMI” I CRAXIT. Në fjalimin e tij të gjatë dhe të detajuar në Dhomë të 3 korrikut 1992, Craxi argumentoi – pa u mohuar nga askush – se të gjithë e dinin dhe të gjithë gëzonin një keqpërdorim të inauguruar menjëherë pas luftës dhe u shndërrua në një sistem. Si provë e ndërthurjes politike-biznes që daton në kohën e rindërtimit, mjafton të kujtojmë dënimin “skandaloz” të Enrico Mattei, babait-pronar i Eni-t, i eliminuar në vitin 1962 me një vrasje të maskuar si një aksident avioni (dhe më që nga pikëpamja gjyqësore ende nuk është thënë fjala e fundit): “Partët? Por partitë i marr si taksi. I thërras, i hip, pastaj paguaj tarifën dhe marr. largohem kur të mbërri”.
Tridhjetë vjet më parë, Tangentopoli nxori në sipërfaqe rrjetin e provuar të korrupsionit që përfshiu të gjithë sistemin politik. Nën drejtimin e kryeprokurorit të Milanos Francesco Saverio Borrelli, zëvendësuesit Di Pietro, D’Ambrosio, Boccassini, Davigo, Spataro, Greco, Colombo dhe Parenti drejtuan hetimin e quajtur më vonë “Duart e Pastra”, i cili preku të gjithë drejtuesit e politikës italiane. Përveç sekretarit të PSI-së, Bettino Craxi, në rrjetin e prokurorisë së Milanos kanë përfunduar edhe emra të tjerë të shkëlqyer të partisë. Duke filluar nga ministri i Drejtësisë, Claudio Martelli, duke kaluar nga ish-kryebashkiaku i Milanos Carlo Tognoli dhe kryetari i bashkisë në detyrë Paolo Pillitteri (kunati i Craxit).
Demokracia Kristiane ishte gjithashtu e tronditur, me sekretarin e saj administrativ, Severino Citaristi. Më pas ishte radha e Giorgio La Malfa, sekretar i PRI-së (Partia Republikane Italiane), Renato Altissimo i PLI (Partia Liberale Italiane), Primo Greganti, “Compagno G” i PCI. Përveç Umberto Bossit, sekretar i Ligës së Veriut, i cili pranoi kontributet e marra nga Montedison. Masat gjyqësore të llojeve të ndryshme arritën në emra të mëdhenj të botës së financave. Por ajo që bëri bujë ishin mbi të gjitha zbulimet e Sergio Cusani, krahu i djathtë i sipërmarrësit Raul Gardini (më vonë vetëvrasje), i cili zbuloi atë që do të mbetet në histori si “nëna e të gjitha ryshfeteve”: 150 miliardë lira të paguara nga Enimont për të gjithë partitë.
DIÇKA E RE. Buboja e korrupsionit biznes-politik pushtoi edhe Gjermaninë në fund të viteve 1990. Helmut Kohl, kancelari pas ribashkimit gjerman, u detyrua të jepte dorëheqjen. Ndryshe nga ajo që ndodhi me partitë e qeverisë italiane, megjithatë, CDU (Bashkimi Demokristian, partia e Kohl-it) jo vetëm që nuk u eliminua, por mbeti në krye të politikës kombëtare, siç dëshmohet nga “mbretërimi” i gjatë i Angela Merkelit. Kjo do të thotë se ndoshta Tangentopoli nuk ishte shkaku, por pasoja e rënies së Republikës së Parë.
Nëse skandalet që kanë ndodhur që nga lindja e Republikës nuk kanë minuar themelet e sistemit ekonomiko-politik italian (mendoni skandalin e Lockheed në vitet shtatëdhjetë, IOR (Instituti për veprat e fesë) dhe Banco Ambrosiano dhe vdekjet i Roberto Calvi dhe Michele Sindona …) do të thotë se në vitin 1992 ndodhi diçka e paprecedentë. E paprecedenti ishte shfaqja e antipolitikës, ose më mirë e një “anti-sistemi partiak” që do të zinte gjithnjë e më shumë hapësirë dhe që iu shtua fundi i botës bipolare të lindur pas vitit 1945.
FUNDI I TREGIMIT. Ndërkohë që sistemi u rrënua, mafia organizoi një sulm frontal ndaj shtetit, i cili kishte objektivin e fundit te gjyqtarët. Ngjarjet më dramatike: sulmet vdekjeprurëse ndaj Falcone dhe Borsellino, në të njëjtin 1992. Ishin gjyqtarët ata që përfaqësonin idenë e shtetit kur Tangentopoli përfundoi me një buxhet marramendës: 4,525 persona të arrestuar, 25,400 garanci, 1,100 midis parlamentarëve dhe politikanë të arrestuar ose të hetuar.
Politika, pas këtij sulmi koncentrik, u delegjitimua. Sidomos që nga rënia e Murit të Berlinit në vitin 1989 dhe rënia pak a shumë bashkëkohore e BRSS dhe e regjimeve komuniste duhet të vendoset gjithashtu në balancën e atyre viteve. Një tronditje edhe për Italinë, e cila kishte partinë komuniste më të rëndësishme në të gjithë Perëndimin. Dinamika, marrëdhëniet, ekuilibrat e ndërtuar gjatë Luftës së Ftohtë, nga viti 1989 nuk kishin më një arsye ekzistence dhe partitë që kishin udhëhequr Italinë për katër dekada humbën opozitën ideologjike që i kishte mbështetur. Tangentopoli dha shtyrjen përfundimtare, duke eliminuar të gjithë klasën politike. Nga ai moment e tutje, lloje të ndryshme cezarizmi do të kishin dalë dhe do të ishin vendosur: protagonizëm personal i mbështetur nga një gjuhë e re, një komunikim i ri. Pjesa tjetër është aktuale.
Burimi: focus.it/ Përgatiti për botim: L.Veizi
