Sipas filozofit David Chalmers është e pamundur të dihet nëse jetojmë në një realitet të simuluar apo jo, por edhe nëse do të ishte kështu, jeta jonë nuk do të ishte më pak reale. Digresione mbi një temë që rishfaqet kur jeta bëhet e vështirë.
A ekziston vërtet qeni juaj apo është një simulim i krijuar nga një kompjuter? Dhe ju, a jeni “persona fizikë” të lidhur me një makinë (stili Matrix), jeni biologjikisht real apo jeni avatarë, personalitete të simuluara? Por (për të mos humbur asgjë) a do të ishte një jetë në një realitet të simuluar më pak reale se një jetë biologjike? David Chalmers, një filozof australian që merret veçanërisht me hetimin e mistereve të mendjes dhe ndërgjegjes njerëzore, foli për këto dhe çështje të tjera në një konferencë në internet.
A JETOJMË NE NJË SIMULIM? Pyetja bazë, që kanë bërë të tjerët para tij, është: a jetojmë në fiksion, në një realitet të simuluar? Përgjigja e Chalmers është ajo klasike: ne nuk mund ta dimë, sepse çdo provë për të kundërtën mund të simulohet. “Nëse simulimi në të cilin jetojmë është i përsosur, ne kurrë nuk do ta dimë nëse jemi në të”, shpjegon filozofi: “e vetmja mundësi për të zbuluar nëse jemi avatarë është se simulimi është i papërsosur, ose që simuluesit vendosin të na trego kodin burimor.”
SIMULIMI DHE METAVERSI. Për të sjellë në fokus pyetjen, është e rëndësishme të bëhet dallimi midis universit të simuluar dhe metaversit. Në rastin e parë flasim për hipotezën e simulimit, një teori filozofike që ka origjinë të lashtë dhe sipas së cilës realiteti në të cilin jetojmë është simulim. Në rastin e dytë po flasim për realitetin virtual (në anglisht VR, realitet virtual), një botë artificiale në të cilën zhytemi me vetëdije për një kohë më të shkurtër ose më të gjatë.
HIPOTEZA E SIMULIMIT. Hipoteza e simulimit, ose teoria sipas së cilës jetojmë në një lloj Matrice, ka origjinë të lashtë: i pari që e vuri në dyshim këtë pyetje ishte filozofi kinez Zhuāngzǐ (369-286 p.e.s.), themeluesi i taoizmit, i cili ëndërroi në tregimin Zhuāngzǐ për të qenë një flutur ai pyeste veten nëse ai vetë ishte një flutur që ëndërronte të ishte njeri, apo një njeri që ëndërronte të ishte një flutur. Edhe Dekarti, në Meditimet e tij metafizike, pyeste veten nëse po jetonte në një lloj ëndrre, duke hipotezuar ekzistencën e një demoni mashtrues (të cilin sot do ta quajmë simulator) i aftë për të krijuar ndjesitë e botës sonë nga një botë e jashtme, si p.sh. nxehtësia e zjarrit ose lagështia e shiut.
Duke marrë një kalim kohe deri në ditët e sotme, arrijmë te teoritë e filozofit Nick Bostrom, sipas të cilave mund të ketë shumë botë të simuluara dhe shumë avatarë, dhe për këtë arsye do të ishte e pamundur të dimë nëse jemi simulime të pastra – që jetojmë në një në mënyrë të programuar dhe janë të paaftë për vullnet të lirë (pak si personazhet jo-lojtar në filmin e vitit 2021 Free Guy) – ose njerëz të vërtetë, mendjet e të cilëve janë të lidhur me një makinë.
DIGJITAL POR REAL. Sipas Chalmers, një realitet i simuluar është në çdo rast një realitet real: “Është reale ajo që bën dallimin, domethënë ajo që ka një fuqi shkaktare, ajo që nuk jeton vetëm në mendjen tonë dhe ajo që nuk është një iluzion”. Ai thotë: “Të gjitha objektet e një realiteti të simuluar janë pra reale, sepse në një simulim ne kemi një trup, ne shohim objekte dhe njerëz dhe ndërveprojmë me ta: të gjitha janë reale, vetëm dixhitale.” Vetë fakti që realiteti ynë mund të jetë një simulim dhe se nuk është e mundur të vërtetohet e kundërta, thekson ai, është një provë tjetër se realiteti i simuluar është real.
METAVERSE. I pari që shpiku termin metaverse ishte Neal Stephenson në romanin e tij Snow Crash, nga viti 1992, në të cilin ai imagjinoi një realitet virtual të përbashkët falë internetit, ku përdoruesit lëvizin dhe ndërveprojnë në formën e avatarëve. Kohët e fundit jemi rikthyer të flasim për metaversin me Facebook, por Zuckenberg dhe Stephenson kanë vizione të ndryshme: sipas autorit të Snow Crash, metaverse ishte një botë e vetme virtuale, ndërsa për babain e Facebook mund të ketë disa botë virtuale.
Sipas Chalmers, edhe objektet e metaversit janë reale dhe në VR është e mundur të jetosh një jetë reale:
“Unë imagjinoj se një ditë do të jemi në gjendje të zgjedhim nëse do të jetojmë në këtë botë apo në atë virtuale, dhe shumë do të zgjedhë të jetojë në VR”, u shpreh ai.
JETA NË METAVERSË ËSHTË REALE. Jeta reale ka kuptim sepse është e kalitur me përvoja, miqësi dhe qëllime: të gjitha gjërat që ekzistojnë në realitetin virtual, ku megjithatë nuk ka fizik, vdekje, lindje. Nga ana tjetër, VR ofron më shumë përvoja sesa në jetën reale dhe ju lejon të keni më shumë se një trup.
