Të parët që ëndërruan parajsën ishin sumerët dhe e quajtën Dilmun: përshkruhet në një pllakë (rreth 2500 para Krishtit) si një vend i pastër dhe i shkëlqyer, ku nuk ka sëmundje apo dhunë. Fjala “parajsë” rrjedh nga persishtja e lashtë piridaeza dhe do të thotë kopsht, park. E përkthyer nga grekët u bë paradeisos, dhe kështu u riemërua Kopshti i Edenit në Bibël, domethënë përkthimi në greqisht nga hebraishtja, i bërë në shekullin e tretë para Krishtit.
Por parajsa ka po aq emra të tjerë sa ka fe që, gjatë shekujve, ua kanë premtuar besimtarëve të tyre: Sheol për hebrenjtë, Fushat Elysian për grekët e lashtë, Gan Eden për myslimanët, Tokë e pastër për budistët, Vaikhunta për hindusët. Janë të gjitha vende qetësuese, të cilat pasqyrojnë kulturat e ndryshme nga vijnë.
Parajsa është pra një utopi, e cila nuk mund të realizohet në këtë jetë. Njeriu duhet së pari të vdesë dhe të arrijë në vendin e përjetësisë. Por ku është? Parajsa nuk është në tokë, sepse asnjë eksplorues nuk e ka gjetur ndonjëherë. Nuk është në qiell, sepse astronomët kanë përjashtuar mundësinë e shikimit të saj. Shkenca, gjatë shekujve, ka kontribuar në dobësimin e të gjitha teorive gjeografike mbi jetën e përtejme. Megjithatë, shpresa për ta arritur atë është gjithmonë e gjallë.
Kisha Katolike nuk e neglizhon këtë nevojë të thellë dhe e përcakton parajsën si “qëllimin përfundimtar të njeriut dhe përmbushjen e aspiratave të tij më të thella, gjendjen e lumturisë supreme dhe përfundimtare”.
Por nuk ishte gjithmonë kështu. Në të vërtetë, suksesi i fesë së krishterë, që nga koha e Perandorisë Romake, është pikërisht për shkak të perspektivave rozë që ofron për jetën e përtejme, ndryshe nga, për shembull, Judaizmi, i cili në fazën e tij më të lashtë kishte përshkruar jetën e përtejme (Sheol), si një botë e errët dhe e nëndheshme, ku të mirat dhe të këqijat mbylleshin pas vdekjes. Më vonë (në shekullin e parë pas Krishtit), duke u korrigjuar, rabinët prezantuan gjithashtu konceptin e ringjalljes së të vdekurve dhe caktuan jetën e përjetshme të drejtë në Kopshtin e Edenit: Një parajsë e pastërtisë shpirtërore, në të cilën kënaqësia më e madhe është të ecësh në shoqërinë e Zotit dhe për ta bërë këtë duhet të njohësh në mënyrë të përsosur Torën (d.m.th. pesë librat e parë të Biblës).
Një parajsë e soditjes së pastër ishte edhe ajo e parashikuar nga teologët e parë të krishterë, si Shën Thomai. Por teksti i shenjtë që gudulisi më shumë imagjinatën e eksegetëve është Apokalipsi i Gjonit. Ai përshkruan Jeruzalemin qiellor si vendbanimin e të zgjedhurve, pas ringjalljes. Është një qytet i rrethuar me mure diaspri, me shtëpi prej ari dhe kristali, të zbukuruara me gurë të çmuar. Në sheshin qendror është Pema e Jetës (e njëjta që ishte në Kopshtin e Edenit), e cila jep fruta çdo muaj.
Premtimi më tundues për jetën e përtejme është ai i Islamit: në Kuran Gan Edeni përshkruhet si një vend i kënaqësive materiale. Të zgjedhurit mund të shijojnë fruta, mish dhe mjaltë, verë të shijshme. “Por kur i luteni Zotit, kërkoni prej tij Firdeusin, pasi ai është rrafshi më i mirë dhe më i lartë i qiellit”, tha Allahu. Firdeusi është në praktikë papafingo e parajsës myslimane, e cila është konceptuar si një ndërtesë tetë katëshe, në majë të së cilës ndodhet froni i Zotit”, shpjegon historiani i feve Giovanni Filoramo. “Megjithatë, në fetë lindore, ku ekziston një konceptim ciklik i kohës, parajsa nuk është një gjendje përfundimtare, por një kalim që përsëritet midis një cikli jetësor dhe një tjetri”.
Kështu në hinduizëm, sipas të cilit parajsat janë të shumta. “Është ajo e Indrës, ajo e Shivës, ajo e Visnu (Vaikhunta). Të gjitha janë vende kënaqësie, me dreka, vajza të bukura, kupëmbajtëse hyjnore. Por në fund të këtyre kënaqësive, njeriu kthehet në tokë. Në fakt, synohet përmirësimi i vetvetes, nga jeta në jetë, për të arritur në çlirimin përfundimtar, që është pikërisht anulimi i të jetuarit”, thotë Stefano Piano, një nga studiuesit kryesorë italianë të Indologjisë.
Konceptimi i budizmit klasik (600 para Krishtit) nuk është i ndryshëm: Buda nuk flet për “pas” sepse ajo që ka rëndësi është çlirimi nga dhimbja e ekzistencës. Lumturia, pra nirvana, është fundi i rilindjeve të vazhdueshme. Megjithatë, në një fazë të mëvonshme historike, Buda, i cili merr karakteristikat e një hyjnie, u premton të zgjedhurve ndriçuar mbretërinë e tij të përsosmërisë absolute, Tokën e Pastër. Në amidizëm, një rrymë e budizmit, Toka e Pastër përbëhet nga liqene, lule zambak uji, pyje me gurë të çmuar, kopshte zanash dhe muzikë qiellore.
