Keir Starmer ka tërhequr vëmendjen për planet e tij revolucionare të ndërtimit të shtëpive, por historia tregon se mund të arrihet duke mbrojtur akoma mjedisin
Nga Rowan Moore
Imagjinoni një rezervuar pasurie, me vlerë shumë miliarda paund, një naftë e ditëve të mëvonshme të Detit të Veriut, të shtrirë nën vend. Një që, për më tepër, është prona publike. Cila qeveri nuk do të donte ta kthente atë në dobi të politikave të saj të favorizuara – për shembull për t’i dhënë fund krizës së pazgjidhur përjetësisht të strehimit të vendit, për t’u kthyer të rinjve dhe jo shumë të rinjve shkallën e aksesit në strehim të denjë që gëzonin brezat e mëparshëm?
Ky rezervuar ekziston. Ai përbëhet nga vlera e mundshme e tokës që lirohet kur jepet leja e planifikimit për banim ose zhvillim tjetër fitimprurës. Falë qeverisë së pasluftës të Clement Attlee, shtetëzimi i të drejtave të zhvillimit të së cilës është ende pjesërisht i paprivatizuar, ai i përket qeverisë. Mund të jetë jashtëzakonisht e dobishme për një administratë të ardhshme laburiste, nëse ajo dëshiron seriozisht të rivendosë, siç e tha Keir Starmer javën e kaluar, si rinovimin ekonomik ashtu edhe sigurinë e strehimit që “njerëzit që punojnë… kanë nevojë dëshpërimisht”.
Në një fjalim në Dhomat Britanike të Tregtisë dhe në intervistat e transmetuara, Starmer propozoi një sistem planifikimi të reformuar dhe një kthim të objektivave për shtëpitë e reja të braktisura së fundmi nga qeveria e Rishi Sunak, pa të cilat “ndërtimi i shtëpive do të bjerë ndoshta në nivelin më të ulët që nga viti i dytë Lufte boterore”. Ai tha se do të mbështeste “ndërtuesit, jo bllokuesit”, me çka nënkuptonte kundërshtarët më të paarsyeshëm të zhvillimit të ri. Ai shpresonte se çmimet e banesave do të uleshin, “në raport me të ardhurat” – një deklaratë e shquar në heshtje, duke pasur parasysh se liderët e të dy partive kryesore kanë mbështetur inflacionin e çmimeve të banesave për të paktën 40 vjet. Ai duket se po mban anë në një garë ndër brezash midis atyre që kanë dhe atyre që nuk kanë strehim. “Një brez dhe shpresat e tij, një e ardhme e tërë,” tha ai, “është e bllokuar nga ata, të cilët më shpesh gëzojnë shtëpitë dhe punët e sigurta që po ua mohojnë të tjerëve.” Ai duket gjithashtu se ka gjetur një mundësi për të shfrytëzuar një dobësi konservatore, ndarjen e saj midis atyre që duan të “ruajnë”, siç sugjeron emri, dhe atyre që duan të ndërtojnë.
Ai sugjeroi paraprakisht se disa zhvillime të reja mund të lejohen në brezat e gjelbër të vendit, të cilat u bënë tituj në faqet e para. Për këtë, ai mori njëfarë kritike nga partia e tij, në formën e ish-kancelarit në hije, John McDonnell, për të cilin brezi i gjelbër është një arritje krenare e Attlee dhe politikanëve të tjerë laburistë. Është, tha ai, “baza themelore e një beteje për të mbrojtur mjedisin në zonat urbane të klasës punëtore si e imja”.
McDonnell ka të drejtë që brezi i gjelbër e ka origjinën në dëshirën për t’i dhënë popullatës së qyteteve të mëdha industriale qasje në natyrë dhe ajër të pastër. Ata ende e kryejnë atë rol në zona si ai i tij, periferia e jashtme e Londrës, Hayes dhe Harlington. Por ata tani arrijnë edhe efektin e kundërt, që është të shtrydhin hapësirën në dispozicion të banorëve të qytetit, me efekte të dëmshme për shëndetin dhe jetën e tyre. Ata ushtrojnë presion mbi zonat rurale që nuk janë të bekuara nga përcaktimi i brezit të gjelbër.
Thirrja e tij ndaj triumfeve të laburistëve të vjetër anashkalon një pikë kyçe, e cila është se qeveria e zgjedhur në vitin 1945, krahas zbatimit të brezave të gjelbër, nisi gjithashtu një program për ndërtimin e qyteteve të reja, që krijoi komunitete ku jetojnë tani 2.8 milionë njerëz. Frymëzuar nga ideja e Ebenezer Howard për qytetin e kopshtit, qytetet e reja u ndërtuan nga korporatat e zhvillimit publik, të cilat blenë tokën dhe ricikluan fitimet e saj për të paguar gjëra të tilla si parqet, infrastruktura dhe strehimi i përballueshëm. Këto parime, duke marrë parasysh mënyrat në të cilat bota ka ndryshuar që nga vitet 1940, mund të kenë efekte të ngjashme tani.
Ekziston një besim liridashës, i shprehur nga disa komentues konservatorë, se të gjitha problemet e strehimit do të zgjidheshin nëse vetëm tregu do të çlirohej nga kontrollet e planifikimit. Është një fantazi: duke qenë se shumica e njerëzve duan të planifikojnë në një moment ose në një tjetër, kur ai i mbron ata nga aktivitetet e dëmshme për jetën e tyre ose për mjedisin, ai nuk do të zhduket. Dhe kompanitë private të ndërtimit të shtëpive kanë qenë gjithmonë të kundërshtuara për të ndërtuar në numra të tillë që çmimet do të bëheshin më të përballueshme, gjë që do të dëmtonte fitimet e tyre.
Ato nuk janë as organizatat më të mira për të ndërtuar shkolla dhe për të mbjellë pemë që ndihmojnë në krijimin e vendeve të mira për të jetuar. Ajo që në fakt ndodh kur kufizimet e planifikimit lehtësohen – për shembull, në mënyrë që toka bujqësore të mund të përdoret për banim – është se ata që e zotërojnë e shohin vlerën e saj të rritet, ndonjëherë me shumëfish të madh. Është e vërtetë që taksat dhe kontributet për përfitime publike u rriten zhvilluesve kur jepet leja e planifikimit, por përndryshe një pjesë e atij rezervuari të pasurisë së potencialit zhvillimor u dorëzohet nga publiku atyre pronarëve me fat të tokave, për t’i shpenzuar në shtëpi të dyta ose plane pensioni ose çfarëdo tjetër. përndryshe ata duan.
Rripat e gjelbër janë të gjerë. Ata zënë 12.6% të sipërfaqes së Anglisë. Ai rreth Londrës është tre herë më i madh se vetë qyteti. Është absurde të thuhet se emërtimet e bëra dekada më parë nuk duhet të ndryshohen kurrë dhe se ndërtimi qoftë edhe në një pjesë të asaj toke duhet të ndalohet. Në të njëjtën kohë, parimi i ruajtjes së hapësirave të gjelbra për gëzimin e publikut mbetet po aq i rëndësishëm sa ka qenë ndonjëherë, dhe banorët e brezave të gjelbër kanë po aq të drejtë sa kushdo tjetër që të mbrohet cilësia e jetës së tyre. Ndërtimi atje duhet të bëhet me kujdes, gjë që sërish sektori privat nuk ka gjasa ta bëjë vetë.
Propozimet e Starmer janë të lehta në detaje. Ai thotë se dëshiron të reformojë planifikimin pa thënë se si. Ai deri më tani ka folur kryesisht për zgjerimin e pronësisë së shtëpisë, e cila ka rënë që nga viti 2003. Kjo do të ishte popullore dhe transformuese, por Laburistët gjithashtu duhet të ndihmojnë ata që nuk mund ose nuk duan të zotërojnë, duke zgjeruar ofertën e të përballueshme dhe të mira. shtëpi cilësore me qira.
Në fjalët e tij javën e kaluar, Starmer mërmëriti diçka për “korporatat e zhvillimit”, agjencitë që ndër të tjera arritën qytetet e reja – jo një term joshës, por një term i rëndësishëm. Nëse ai është serioz për shtëpitë e përballueshme, të mira dhe të sigurta, ai nuk mund t’ia lërë ato thjesht ndërtuesve të shtëpive private. Qeveria e tij e ardhshme, me ndihmën e asaj pasurie të pashfrytëzuar, do të duhet të marrë drejtimin.
Burimi: theguardian.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi
