Claudia Goldin – Çmimi Nobel për Ekonominë.
Nga Eugenio Occorsio
Mirënjohja dhe laureimi i Akademisë Suedeze të Shkencave për profesoreshën amerikane Claudia Goldin: “Ajo zbuloi faktorët kryesorë të dallimeve gjinore në tregun e punës”. Ajo jep lëndë ekonomike në universitetin prestigjioz amerikan dhe ishte gruaja e parë me këtë pozicion në universitet
“Tavani i qelqtë” që pengon të drejta totale të barabarta midis burrave dhe grave në punë, fatkeqësisht ende ekziston, edhe pse është rralluar vitet e fundit të paktën në vendet më të zhvilluara. Dhe kjo falë punës së përpiktë, të vazhdueshme dhe plot pasion të ekonomistëve si Claudia Goldin, e cila për këtë u nderua me Çmimin Nobel për Ekonominë 2023. “Për përmirësimin e të kuptuarit tonë për rezultatet e tregut të punës së femrave”, lexojmë në motivacionin për çmimin, të dhënë drejtpërdrejt nga Akademia e Shkencave e Stokholmit, si të gjitha çmimet e tjera Nobel, dhe jo më nga banka qendrore Sveriges Riksbank.
“Kërkimi i saj historik, i cili shtrihet në një periudhë dyqind vjeçare deri në ditët e sotme – shton Akademia – analizon si ndryshimin ashtu edhe arsyet pas hendekut të vazhdueshëm gjinor”. Të kuptuarit e rolit të gruas në botën e punës është e rëndësishme për shoqërinë, përfundon Komiteti Nobel: “Falë kërkimit inovativ të Claudia Goldin, ne tani dimë shumë më tepër për faktorët themelorë dhe cilat pengesa mund dhe duhen përballur dhe kapërcyer përsëri në të ardhmen”.
Profesoresha e parë femër e ekonomisë në Harvard
Lindur në Nju Jork në vitin 1946 në një familje hebreje, PhD në Universitetin e Çikagos me Gary Becker si mbikëqyrës (gjithashtu çmimi Nobel në 1992), aktualisht profesore në Harvard pasi ka dhënë mësim në universitete të ndryshme në vend (në 1989 ajo ishte gruaja e parë e emëruar profesoreshë e rregullt në Harvard), Goldin ia ka kushtuar tërë jetën çështjes së punës së grave, një nga shkaqet më këmbëngulëse të pabarazisë në shoqëritë tona, dhe përpjekjeve për ta zgjidhur atë. Ajo analizoi kapitull pas kapitull paragjykimet për pagat e grave gjatë dy shekujve të fundit në Shtetet e Bashkuara, duke denoncuar mospërputhjet dhe duke zbërthyer arsyet, dhe i ka përmblodhur studimet e saj në shumë ese.
Ato më kryesore janë : “Të kuptuarit e hendekut gjinor: Historia ekonomike e grave amerikane” nga viti 1990 dhe “Karriera dhe familja; Udhëtimi shekullor i grave drejt barazisë”, botuar në vitin 2021. Në kërkimin e saj të vazhdueshëm dhe kokëfortë për arsyet e thella – kulturore, ekonomike, sociale – të vazhdimit, edhe pse në një masë më të vogël, të këtij diskriminimi, veçanërisht në lidhje me pagat, Goldin ka analizuar çdo aspekt të historisë së grave në punë, pa përjashtim: nga ndikimi në zgjedhjet e karrierës te pranimi i përdorimit të kontraceptivit (temë shumë e diskutuar në SHBA), deri te përdorimi ose jo i mbiemrit të burrit të saj për “arsye të statusit social”, siç shkruan ajo vetë.
Konkluzionet e saj natyrshëm nuk kanë të bëjnë vetëm me Amerikën por të gjithë Perëndimin e industrializuar (në zonën e OECD-së hendeku i pagvea ka rënë në 12.5% nga 19.5 në vitin 1995, dhe në Itali ka arritur në 5.7% por duhet të kemi parasysh pjesëmarrjen shumë më të ulët të grave në tregun e punës).
Gruaja e tretë që fiton Nobelin
Goldin, e cila është gjithashtu bashkëdrejtore e Grupit të Studimit të Gjinisë në Ekonomi të Byrosë Kombëtare të Kërkimeve Ekonomike të SHBA-së, është gruaja e tretë që fiton Nobelin e Ekonomisë pas Elinor Ostrom në 2009 dhe Esther Duflo në 2019.
Nuk është hera e parë që çmimi jepet për arsye që lidhen me temën dramatike dhe komplekse të pabarazive: vetë Duflo e fitoi atë për studimet e saj mbi përhapjen e varfërisë në botë, Angus Deaton e fitoi atë në 2015 për kërkime mbi mirëqenien dhe mospërputhjet e tij, dhe një vit më parë një nga të paktët jo-amerikanë që fitonte Nobel-in, francezi Jean Tirole (partneri i Thomas Piketty në shumë studime mbi këtë problem) e kishte fituar atë për studimet e tij mbi fuqinë e tregut dhe padrejtësitë që ai shkakton.
PO KALON FRIKA E BANKAVE QENDRORE: JA ÇFARË NDRYSHON
Ndërsa shtrëngimi monetar i afrohet kulmit, frika i lë vendin perspektivave të rritjes. Mundësi të reja obligacionesh përpara?
Frika ka marrë fund. Për një vit e gjysmë, lëvizjet e bankës qendrore kanë tërhequr vëmendjen dhe shqetësimin e investitorëve. Tani që shtrëngimi monetar duket afër kulmit, frika po shpërbëhet ngadalë, duke i lënë vend një regjimi të ri makroekonomik dhe mundësi të reja për obligacionet.
Lindja e “frikës”
Skenari aktual filloi të shfaqej në fund të vitit 2021, kur u bë realitet perspektiva e një cikli shtrëngues nga Rezerva Federale në SHBA. Parashikimet më pas u konfirmuan nga faktet, me Bankën Qendrore të SHBA-së që rriti normat në vitin 2022 (për herë të parë që nga viti 2018); duke filluar nga marsi dhe BQE-ja e bën këtë duke filluar nga korriku 2022, pas një alternimi reduktimesh dhe ngecjesh që kishte zgjatur që nga viti 2011.
Frika nga Fed ka pasur pasoja shkatërruese për tregjet globale. Kjo krijoi paradigmën që Benoit Anne, strateg kryesor i zgjidhjeve të investimeve në Mfs, e përcakton si “Frika nga Fed”. Karakterizohet nga rritja e normave të interesit dhe likuiditeti i reduktuar dhe frika e shtrëngimit të tepruar që mund të frenojë rritjen ekonomike. Për më tepër, obligacionet dhe aksionet kanë krijuar një korrelacion pozitiv. Në thelb, të dy shkonin në të njëjtin drejtim.
Rezultati: nga njëra anë, obligacionet kanë humbur aftësinë e tyre për të diversifikuar portofolin; nga ana tjetër, shumë klasa aktivesh kanë pësuar humbjet më të mëdha në dekadat e fundit. Për tregjet globale, frika nga Fed ka pasur pasoja që Anne nuk heziton t’i përcaktojë si “shkatërruese”. Megjithatë, më e keqja duket se është pas nesh.
Skenari i ri makroekonomik
“Sot jemi të bindur se mbizotërimi i regjimit makro të karakterizuar nga frika ndaj Fed është i numëruar, veçanërisht pasi ciklit të shtrëngimit po i vjen fundi.” Deklaratat publike nga Rezerva Federale dhe BQE mbeten rigoroze. Prioritet mbetet ulja e inflacionit, qoftë edhe me koston e sakrifikimit të rritjes ekonomike. Megjithatë, një ngadalësim është fiziologjik.
Pavarësisht nëse është rritje me një ritëm më të ngadaltë ose stabilizim i normave, kulmi tani duket i afërt. Dhe nuk ka asnjë arsye për tu frikësuar se cikli i shtrëngimit do të vazhdojë për një kohë të gjatë. Rrjedhimisht, tregjet mund të shikojnë drejt një të ardhmeje jo pa kurthe e të papritura, por sigurisht me më pak atmosferë të mjegullt.
Prandaj, duket se po shfaqet një skenar i ri. Lëvizjet e bankës qendrore duhet të lehtësojnë barrën e tyre, me zhvendosjen e vëmendjes së investitorëve nga likuiditeti në rritje. Rezultati i parë do të ishte një kthim në korrelacionin e ulët midis obligacioneve dhe aksioneve, i cili ka qenë normë për njëzet vitet e fundit.
Cikli i shtrëngimit monetar po i vjen fundi
Besimi duhet të forcohet, edhe sepse tregjet e kanë asimiluar tashmë mundësinë e rritjes së dobët. Rritja ekonomike e eurozonës vlerësohet në rendin e pikës zero, por duket se mund të shmangë një recesion. Megjithatë, një rënie e PBB-së mbetet e mundshme në anën tjetër të Atlantikut, edhe nëse Shtetet e Bashkuara po tregojnë elasticitet përtej pritshmërive.
Perspektivat janë ende të pasigurta, në të dy drejtimet. “Një ulje e butë, domethënë një ngadalësim jo aq i rëndësishëm sa të çojë në një recesion, nuk mund të përjashtohet,” shpjegon Anne. “Sidoqoftë, nëse shfaqen teprica financiare në shkallë të gjerë ose nëse rreziqet për stabilitetin e sistemit financiar rriten më tej, mund të afrohet edhe një recesion i rëndë.”
Çfarë ndodh me obligacionet
Regjimi “Fed Fear” ishte skenari më i keq për obligacionet. Rritja e njëkohshme e normave dhe diferencave ka kontribuar në kthime negative dyshifrore për pothuajse të gjitha klasat e aktiveve të obligacioneve. Dhe korrelacioni pozitiv me stoqet e ka përkeqësuar problemin. Ndryshimi i paradigmës së tregut duhet të favorizojë sektorin e obligacioneve
Duke lënë pas frikën e bankave qendrore, ndryshimi në paradigmën makroekonomike duhet të favorizojë obligacionet, duke hapur perspektiva më të mira për kthime. Në regjimin e ri në horizont, i karakterizuar nga një prirje për rrezik dhe rritje tradicionale, luhatjet në spread dhe ato në norma anulohen, duke shmangur “goditjen e yield-eve” që ka karakterizuar periudhën e 18 muajve të fundit.
Sigurisht, në rast të një recesioni të rëndë, pamja mund të ndryshojë për keq. Por, sic thotë strategu kryesor te Zgjidhja e Investimeve në Mfs, “probabiliteti për të arritur performancë negative në obligacione do të jetë, në të ardhmen, më i ulët”. Për dy arsye, të kombinuara me njëra-tjetrën: kthimet e obligacioneve do të priren të jenë më të larta dhe, falë edhe lehtësimit të korrelacionit me aksionet, ato do të bëhen sërish një faktor në balancën e portofolit, duke mbrojtur nga çdo kthim absolut negativ.
Nga inflacioni në recesion? si të menaxhim “rreziqet e reja”
Çmimet vazhdojnë të rriten, por periudhën e fundit duket se kanë ndaluar. Dhe kështu vëmendja kthehet diku tjetër: te ngadalësimi ekonomik. Me çfarë pasojash në tregun e obligacioneve?
Kryefjala e vitit 2022, në sektorin financiar, ishte padyshim “inflacioni”. Ai i vitit 2023 mund të jetë një “recesion”. Jo sepse rritja e çmimit është një kujtim i largët. Larg kësaj: vazhdoni të vraponi. Por kulmi është arritur ose shfaqet afër në shumicën e tregjeve. Nga ana tjetër, tashmë është e qartë se shtrëngimi monetar, i kryer me ritme të qëndrueshme, ka shkaktuar një ngadalësim ekonomik. Bankat qendrore dhe investitorët thirren më pas të zgjidhin një enigmë: si të lundroni midis inflacionit dhe rrezikut të recesionit?
Inflacion, shenja « ftohjeje »
Edhe nëse gjithçka është e vërtetë në botën financiare, kur shikohen tendencat aktuale inflacioniste, është e nevojshme të bëhen disa dallime gjeografike. Në Shtetet e Bashkuara, pas disa muajsh rënie të lehtë, indeksi i çmimeve është rritur sërish. Prandaj, rreziku mbetet real që Rezerva Federale do të vazhdojë të rregullojë normat për të mbajtur nën kontroll dinamikën që lidh punësimin (sot në nivele çuditërisht të larta), pagat (të cilat tentojnë të konsolidohen kur papunësia është e ulët) dhe çmimet (të cilat, të nxitura nga sasia më e madhe e të ardhura të disponueshme, kanë tendencë rritje).
Në Evropë, inflacioni është i lidhur kryesisht me çmimet e energjisë. Indeksi i Çmimeve ka dhënë shenja më të qarta lehtësimi sesa në Shtetet e Bashkuara. Por BQE filloi shtrëngimin monetar më vonë se Fed dhe duhet t’i japë tregut sinjale rigoroziteti. Shkurtimisht: normat mund të vazhdojnë të rriten, por – sipas të gjitha gjasave – pa përshpejtime të reja.
“Inflacioni ka filluar të bjerë si përgjigje ndaj shtrëngimit të kushteve monetare,” komenton Pilar Gomez-Bravo, Zv/CEO e Mfs Investment Management. Objektivi afatgjatë prej 2% – pjesa e konsideruar ideale nga Banka Qendrore Evropiane – është ende shumë larg. Por “tani tregu duket gjithnjë e më pak i shqetësuar për dinamikën e çmimeve dhe gjithnjë e më shumë i fokusuar në rreziqet që lidhen me një recesion”.
Stanjacion apo recesion?
Kur bankat qendrore shtrëngojnë litarët, efektet në ekonomi “vonohen”. Kjo është ajo që cilësohet si “efekt jo i menjëhershëm”. Për t’i kapur ato, është e nevojshme të vëzhgoni disa shenja të përkeqësimit. Në Shtetet e Bashkuara ato vijnë nga shitja me pakicë dhe prodhimi industrial. Duke pasur parasysh shtrirjen e shtrëngimit monetar dhe normat e ulëta të papunësisë, është e vështirë të parashikohet një ulje e butë për ekonominë amerikane.
Treguesit tregojnë për një tkurrje ekonomike dhe recesion të mundshëm në Shtetet e Bashkuara, ndërkohë që Evropa pritet të vazhdojë të rritet, megjithëse me ritme anemike.
Në Evropë, kriza energjetike peshoi më pak se sa pritej, edhe falë një dimri të butë. Komisioni Evropian ka përmirësuar vlerësimet e tij të rritjes, të cilat megjithatë duhet të mbeten në intervalin e pikës zero – njësh. Recesioni u shmang, megjithëse mbeten ende shumë të panjohura – nga lëvizjet e ardhshme të BQE-së deri te skenarët e vazhdimit të konflikti në Ukrainë.
Duke parë Kinën, braktisja e politikës zero-Covid do të thotë, në fakt, se Pekini po i kushton më shumë rëndësi rritjes ekonomike. Por nuk është ende e qartë nëse kjo qasje e re do të fokusohet në tregun e brendshëm apo nëse do të ndikojë në atë global.
“Treguesit – komenton Gomez-Bravo – tregojnë për një tkurrje ekonomike dhe një recesion të mundshëm në Shtetet e Bashkuara, ndërsa Evropa duhet të vazhdojë të rritet, megjithëse me ritme anemike. Rihapja e Kinës parashikon perspektiva më të mira rritjeje në Azi dhe tregje të tjera në zhvillim”.
Obligacionet: maturi dhe mundësi
Midis shtatorit 2021 dhe tetorit 2022, tregjet e obligacioneve përjetuan turbulenca të rënda. Megjithatë, tani ka disa kushte që na bëjnë ta shikojmë kredinë me optimizëm: trajektorja e normave të bankës qendrore duket më afër kulmit të saj dhe obligacionet duket se kanë përfshirë tashmë rrezikun e një recesioni të mundshëm.
Të ardhurat fikse globale po ofrojnë edhe një herë kthime, të ardhura dhe potencial diversifikimi në portofolet afatgjatë të investitorëve
Nëse, në disa aspekte, rruga duket (nëse jo tatëpjetë) të paktën e sheshtë, nuk mungojnë erërat e kundërta. Pavarësisht indikacioneve të qarta për rënie të inflacionit, rritja e çmimeve mbetet ende mbi nivelin paralajmërues.
Si rezultat, ekziston rreziku që Fed dhe BQE do të shtrëngojnë politikat e tyre në mënyrë të tepruar, duke penguar rritjen tashmë shumë të dobët. Sipas vlerësimeve më të fundit, një recesion nuk ka gjasa të ndodhë. Por sigurisht që nuk shmanget, as në Shtetet e Bashkuara dhe as në Evropë. Spektri i stagflacionit, një kombinim i rrallë i stagnimit ekonomik dhe inflacionit të lartë, vazhdon të luhatet në disa tregje.
E thënë thjesht: për të lundruar në tregun aktual të obligacioneve duhet ekuilibër. Pa panik apo entuziazëm të tepruar, por kujdes. “Fakti që ne kemi parë tashmë një rritje të konsiderueshme në fillim të vitit kërkon që ne të ndalemi për reflektim”, nënvizon Zv/CEO i Mfs Investment Management, e cila shikon me kujdes të veçantë në Shtetet e Bashkuara dhe fokusohet në cilësinë e kredisë, duke preferuar letrat me vlerë të klasës së investimit (të vlerësuara si më të besueshme) ndaj atyre me rendiment të lartë (me rendiment të lartë, por më të rrezikshëm). “Nuk ka mungesë të rrezikut, por paqëndrueshmëria dhe shpërndarja do të ofrojnë mundësi të rëndësishme për menaxherët aktivë më të fortë.”
Luhatjet e çmimeve dhe ndryshueshmëria e tyre, në fakt, mund të jenë faktorë rreziku. Por, në të njëjtën kohë, ato hapin hapësira për investitorët, të cilët, duke parë në terma afatgjatë, dinë t’i përgjojnë. Me këtë qasje, përfundon Gomez-Bravo, “obligacionet globale kthehen në ofrimin e kthimeve, të ardhurave dhe potencialit të diversifikimit”.
Corriere della Sera/MFS Investment Menagement
