Nga Eduart Gjokutaj
Në rastin e futbollit evropian, miratimi i Fair Play Financiar i UEFA-s (FFP), në vitin 2010, lejoi miratimin e SNK 38 “Aktivet jo-materiale”, i cili tregon vlerën e të drejtave të regjistrimit të një lojtari nga vlera/tarifat e transferimit të lojtarit, duke kërkuar gjithashtu që vlera e transferimit të një lojtari të jetë kapitalizuar si një aktiv jo-material në bilanc[1]. Po kështu, SNK 38 specifikon se një aktiv jo-material është një aktiv jo monetar i cili është pa substancë fizike dhe të identifikueshme. Sipas SNK 38 (neni 21) një send jo-material aktivi do të njihet nëse dhe vetëm nëse: (a) është e mundur që e ardhmja e pritshme e përfitimit ekonomik, që i atribuohen aktivit do të rrjedhin në njësinë ekonomike; dhe (b) nëse kostoja e aktivit mund të matet në mënyrë të besueshme. Në këtë mënyrë, nën emërtimin “të drejtat e regjistrimit të lojtarit” mund të regjistrohet në seksionin e një aktivi jo-material në bilanci, shuma e ardhur nga blerja e ekonomike dhe të drejtat federative të futbollistit/ëve, kur plotësonin kërkesat e përcaktuara, sipas SNK 38, pasi klubet e futbollit kanë kontroll mbi kontratat e lojtarëve vlera e të cilëve është e rikuperueshme nga performanca e lojtarëve dhe/ose nëpërmjet tarifave të transferimit. Në këtë kuptim, vlerësimi fillestar kontabël bëhet me kostot historike të blerjes, duke përdorur metodën lineare gjatë gjithë periudhës së kohëzgjatjes së kontratës së nënshkruar nga lojtari për të llogaritur amortizimin vjetor (Gazzola dhe Amelio, 2016; Kulikova dhe Goshunova, 2014; UEFA, 2002). Për më tepër, në rastin e një zgjatje në kontratën fillestare të nënshkruar me lojtarin, kjo rrethanë duhet të trajtohet si një ndryshim në vlerësimin kontabël, i zbatuar në mënyrë prospektive dhe duke i atribuar atij efektin si e ardhur ose shpenzim në llogarinë e të ardhurave dhe shpenzimeve të vitit financiar. Në këtë mënyrë, llogaritet një kuotë e re amortizimi, duke pasur parasysh vlerën e të drejtave mbetura për amortizimin në momentin e rinovimit dhe jetëgjatësinë e dobishme deri në kohën kur mbaron kontrata. Klubet e futbollit duhet të vlerësojnë një aktiv fiks jo-material në futboll kur gjendja fizike e tij po përkeqësohet (testi vjetor i zhvlerësimit, SNK 36, Dëmtimi i pasurive). Në atë rast, shuma e rikuperueshme vlerësohet, duke kryer dhe regjistrimin e korrigjimeve në vlerat për shkak të konsumimit, kur është e nevojshme, si dhe kthimit në të ardhurat ose shpenzimet, përkatësisht, në llogarinë e të fitimit dhe humbjeve. Nëse kjo situatë vazhdon, atëherë regjistrohet vlera e kthyeshme si diferencë ndërmjet vlerës neto kontabël (kostot historike të blerjes minus amortizimet e akumuluara) dhe vlerës së tregut të të drejtave të regjistrimit, kur kjo e fundit është më e ulët (Müller et al., 2012; UEFA, 2015). Më konkretisht, humbja e vlerës së përmendur është e krijuar kur vlera kontabël në bilanc është më e lartë se vlera e rikuperueshme shuma. Në të kundërt, vlera e kthyeshme nuk njihet, në përputhje me parimin e maturisë në kontabilitet. Megjithatë në çdo vlerësim të lojtarit, sipas analizës së kryer nga mjaft ekonomistë në vendet europiane ku ka një treg mjaft intensiv të shit-blerjes së tyre, elementët për të bërë vlerësimin bazohen mbi karakteristikat personale të lojtarit, si: mosha, pozicioni në fushën e lojës, ekipi ku luan një lojtar, kategoria ku luan ekipi, numri i golave në sezon, numri i kupave të fituara, kartonave të marrë, numri i herëve që lojtari del/hyn në fushën e futbollit gjatë një sezoni dhe elementë të tjerë ndikuesë në vlerën e lojtarit. Duke u bazuar mbi këto konstatime si më lart, mbi pranimin e faktit se tregu aktiv është përcaktuesi kryesor i njohjes së kapitalit njerëzor (Lenciu dhe Lenciu, 2017), ekonomistët kanë propozuar mjaft ndryshime në Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit, SNK 38, pasi i ka diktuar vetë tregu i futbollit. Një mundësi do të ishte përpunimi i një raporti të kapitalit jomaterial, paralelisht në bilanc. Në çdo rast është shumë e nevojshme të mblidhet vlera e drejtë e lojtarëve në klubet e futbollit, sipas një modeli analitik dhe statistikor me mjaft variabla për të kapur ndjesinë dhe trendin e tregut, për të gjithë futbollistët në një klub. Për të zgjidhur kërkesat e SNK 38 në lidhje me çmimet e paguara për aktivet jo-materiale përfaqëson matjen më të mirë të tyre, në rastin konkret të një lojtari që kalon nga një klub futbolli te tjetri, diferenca midis vlerës së mëparshme dhe vlerës aktuale të shitjes mund të regjistrohet si emër i mirë, një vlerë jomateriale, e cila luhatet me kalimin e kohës sepse po mbledh vetëm sinergji ose lidhet me vizionet e ndryshme të klubeve të futbollit, të cilët për një futbollist konkret respektojnë tregun, por ata konsiderojnë dhe faktorë të tjerë negociues. Çdo vit emri i mirë duhet t’i nënshtrohet një rishikimi të performancës së lojtarit, sipas karakteristikave më lart dhe për rrjedhojë, nëse vlera e tregut të lojtarit rritet, vlera e lojtarit në bilanc do të rritet, dhe emri i mirë do të zbresë. Përndryshe, nëse gjatë jetës së kontratës, vlera e tregut do të zbriste më pak se vlera e paguar, që korrespondon testi i zhvlerësimit do të mbledhë humbjen, së pari do të binte vlera e emrit të mirë dhe më pas edhe vlera e vetë lojtarit. Nga ky diskutim mund të nxirren elementë për komente të ndryshme dhe më të avancuara. Në këtë kuptim, SNK 38, i cili lejon vetëm regjistrimin e vlerave të transferimit/shitjes për çdo lojtar futbolli që përfshin edhe të drejtat e mbivlerësuara të shitjes në lidhje me vlerën përkatëse të tregut apo nënvlerësimin e tij në raport me vlerën e tregut. Ky model transaksioni prezanton një situatë jo të duhur të kapitalit investues në pasqyrat financiare të klubeve të futbollit, duke diktuar një strukturë të gabuar të detyrimit dhe kapitalit. Nisur nga diskutimi dhe analiza mendojmë se Këshilli Kombëtar i Kontabiliteti, në përshtatje me SNK të ndërmarrin iniciativa që të zbatojnë ndryshime të rëndësishme në lidhje me adoptimin e SNK 38, që të përfshihet një trajtim i veçantë për talentin në biznesin e futbollit për të lejuar klubet e futbollit të deklarojnë në bilanc kapitalin e tyre njerëzor, duke përfshirë vlerësimet e të gjithë lojtarëve të futbollit, bazuar në miratimin e të dhënave analitike për të mbështetur ato.
