Në zonat perëndimore të Mongolisë, në mesin e shkretëtirës Gobi qëndronte dikur një mbretëri e zhvilluar, që sipas legjendave u kthye në një qendër dijesh fetare, arti e tregtie.
Gojëdhanat vendase thonë se ‘pasardhësit e zotëve kanë ndërtuar qytet-fortesën e mrekullueshme të Khara-Khoto’, ku banonin njerëz të ditur, ushtarakë e artizanë të aftë, nga e cila kanë mbetur sot vetëm rrënojat e mureve 9 metra të larta dhe rreth 4 metra të trasha.
Khara-Khoto do të thotë “qyteti i zi” dhe besohet se ka qenë dikur pjesë e “rrugëve tregtare të mëndafshit” teksa është përshkruar nga eksploratori Marco Polo si Etzina ose Edzina.
Nuk dihet me saktësi koha e ndërtimit të saj por fortesa e murosur u pushtua së pari nga Genghis Khan në 1226. Vendi vazhdoi të lulëzojë edhe nën regjimin mongol dhe u zgjerua në udhëheqjen e Kublai Khan.
Por në vitin 1372 ajo u braktis.
Qyteti fantazëm ndodhet në rajonin autonom kinez të Mongolisë së brendshme dhe besohet se është ndërtuar në shekullin e 11-të.
Sot historianët thonë se fortesa mund të ketë qenë një vend faljeje apo varrosjeje, ndërsa të tjera burime thonë se fundi saj erdhi pas sulmit dhe pushtimit nga dinastia kineze Ming, ushtria e të cilës rrethoi Khara-Khoto në 1372, duke ndërprerë furnizimin me ujë e duke bërë që shumë banorë të vdisnin nga etje e uria.
Interesi është ngjallur sërisht për Qytetin e Zi teksa ekspedita nga Rusia, Hungaria dhe arkeologë të tjerë kaën zbuluar thesare e dokumente të shkruara në gjuhën mongole e kineze, si dhe mbetjhe te kulturës budiste.
Zhvillimet kanë ringjallur interesin në gjuhën e kulturën budiste Tangut, disa forma të së cilës fliten edhe sot. /O.S
