Masakra e Fosse Ardeatine ishte vrasja e 335 italianëve nga trupat gjermane si hakmarrje për sulmin partizan në Via Rasella.
Më 24 mars 1944, 335 italianë u masakruan në Romë nga forcat pushtuese gjermane si hakmarrje për aksionin partizan të një dite më parë. Pas sulmit partizan në Via Rasella në Romë më 23 mars 1944, Adolf Hitleri urdhëroi njerëzit e tij të kryenin një hakmarrje aq të dhunshme sa “do ta kishte bërë botën të dridhej”. 355 personat u pushkatuan në një gurore pranë rrugës së lashtë “Via Ardeatina”, pak kilometra në të dale të kryeqytetit.
U fol për rrafshimin me tokën të një lagje të tërë dhe për të pushkatuar 50 italianë për çdo gjerman të vrarë. Më në fund, gjenerali Kesselring, komandanti i trupave gjermane në Itali, kishte dhjetë italianë të pushkatuar për çdo gjerman që vdiste në Fosse Ardeatine.
Episodi hyri në histori si një simbol i mizorisë naziste Masakra e Fosse Ardeatine përfaqëson një nga shumë momente të errëta në historinë italiane gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Parandalimi i dhunës
“Manualet e luftës të Rajhut të Tretë parashikonin përdorimin e terrorit parandalues kundër civilëve të paarmatosur për të dekurajuar çdo formë rebelimi dhe mbështetje për Rezistencën”, shpjegon historiani Davide Conti. “Dhektimi ishte një strategji që shërbeu për të parandaluar reagimin e popullatës. Por logjika sulm-hakmarrje duhet mohuar, sepse historiografia tashmë ka përfaqësuar plotësisht të ashtuquajturën “luftë kundër civilëve”. Në luftë totale, nuk bëhej dallimi mes ushtarëve dhe civilëve”.
Prezantimi
Në vitin 1944 Italia u nda në dysh. Fashizmi kishte rënë, por Musolini – fillimisht i arrestuar dhe më pas i liruar nga gjermanët – kishte formuar një qeveri të re në Italinë Qendrore-Veriore, të ashtuquajturën Republika e Salòs.
Megjithatë, ajo nuk ishte gjë tjetër veçse një kukull në duart e Adolf Hitlerit dhe pas armëpushimit të 8 shtatorit me të cilin gjenerali Badoglio kishte deklaruar dorëzimin e Italisë, ushtria naziste zbriti në Romë për të pushtuar vendin dhe për të kundërshtuar avancimin e Anglo- Trupat amerikane që përparonin nga Jugu (më 10 korrik 1943 aleatët kishin zbritur në Siçili).
Në këtë situatë kaotike, popullsia civile pagoi çmimin më të madh, të bombarduar nga avionët aleatë dhe të terrorizuar nga policia famëkeqe naziste (SS dhe Gestapo) që ruanin rendin me terror.
Partizanet
Pas rënies së fashizmit dhe pushtimit gjerman, shumë italianë vendosën të arratiseshin dhe të bashkoheshin me forcat partizane për të luftuar në mënyrë klandestine kundër forcave nazi-fashiste.
Partizanët vepruan me operacione guerile për të dobësuar Wermacht (ushtrinë gjermane) dhe për të nxitur popullsinë në revoltë. Ky operacion pati sukses të përkryer në Napoli, ku fashistët dhe nazistët u dëbuan edhe para ardhjes së anglo-amerikanëve në Katër Ditët e famshme të vitit 1943 (nga 27 deri më 30 shtator).
Roma, megjithatë, ishte shumë më e vështirë për t’u çliruar, edhe nëse popullsia e saj filloi t’u vinte një kohë të vështirë trupave pushtuese.
Masakra si hakmarrje
Masakra e 24 marsit u krye pikërisht si hakmarrje ndaj një aksioni partizan. Më 23 mars – një ditë para masakrës – një bombë partizane e vendosur në Via Rastella kishte vrarë 33 gjermanë që i përkisnin forcave të policisë së repartit “Bozen” (të tjerët do të vdisnin në ditët në vijim).
Akti terrorist ishte një goditje e rëndë për nazistët, të cilët në fakt reaguan me tërbim çek, duke urdhëruar hakmarrje të menjëhershme: 10 italianë duhet të kishin vdekur për çdo gjerman të vrarë. Ky numër ishte rezultat i ndërmjetësimit midis krerëve gjermanë, duke qenë se në fillim Hitleri, i verbuar nga inati, donte të vdisnin 50 italianë për çdo ushtar të vrarë.
Prandaj, në mëngjesin e 24 marsit, me bashkëpunimin e autoriteteve italiane (fashiste), SS e kolonel Herbert Kappler ngarkoi në furgona 335 të burgosur – prej të cilëve 75 italianë me origjinë hebreje dhe u nis drejt guroreve pranë Via Ardeatina. Pesë të burgosurit më shumë se llogaria “dhjetë italianë për një gjerman” ishin një gabim tragjik numërimi.
Zhdukja e gjurmëve
Këtu nazistët qëlluan të gjithë të pranishmit, më pas u përpoqën të fshihnin masakrën e tyre duke hedhur në erë një pjesë të hyrjes së Fosse Ardeatine.
Dëshmitarët e parë të tmerrit nazist ishin një grup fretërish salezianë, të cilët, pasi kishin dëgjuar tingujt e ekzekutimit gjatë gjithë ditës, u futën natën në gurore për të parë se çfarë kishte ndodhur. Tani në vendin e masakrës qëndron një monument në kujtim të përjetshëm të viktimave të pafajshme që humbën jetën atë ditë nën goditjet e një armiku mizor dhe të pamëshirshëm.
