Nga Leonard Veizi
Ajo është një ngjarje e konsideruar minimaliste, por që përbëhej nga monologë të zgjeruar e dialog personazhesh, e ku u eksploruan tema dhe këndvështrime të ndryshme mbi jetën, dashurinë, kohën, vdekjen, zbulimin e vetvetes dhe romancën postmoderne. Do duhej vetëm kaq dhe gjithçka do të përkthehej 22.5 milionë dollarë arkëtim, kundrejt një shpenzimi prej 2.5 milionë dollarësh. Ndërkohë ngjarja e hedhur në pelikul mori vlerësime nga kritikët, veçanërisht për skenarin, regjinë dhe interpretimin…
…Before Sunrise” apo siç njihet në shqip “Para lindjes së diellit” është një prodhim i vitit 1995 nga regjisori amerikan Riçard Linkletër me bashkë-skenar të tij dhe Kim Krizan. Filmi ndjek dy të huaj të rinj, Xhesi që interpretohet prej aktorit amerikan Et’han Huke dhe Selin e cila interpretohet nga aktorja franko-amerikane Zhyli Delpi. Më 16 qershor 1994, dy personazhet takohen në një tren që niset nga Budapesti dhe udhëton përmes Europës. Xhesi do të shkojë në Vjenë ku do të marrë një fluturim për në Shtetet e Bashkuara, ndërsa Selin po kthehet në universitet në Paris pasi ka vizituar gjyshen e saj. Në mungesë të parave për të fjetur në hotel, ata vendosin të bredhin nëpër Vjenë deri në fluturimin e Xhesit të nesërmen në mëngjes. Por shëtitja rreth Vjenës, konsiston se përmes bisedave të thella e filozofike ata njohin njëri-tjetrin
Ngjarja
Tema kryesore e “Before Sunrise” është lidhja spontane që krijohet mes dy njerëzve që takohen rastësisht. Ajo që e bën këtë lidhje të veçantë është autenticiteti i saj dhe mungesa e parafytyrimeve. Ndryshe nga filmat romantikë të zakonshëm, ky film nuk mbështetet në një gjest romantik madhor ose në kthesa dramatike. Në vend të kësaj, ai fokusohet në fuqinë e bisedës dhe përvojave të përbashkëta. Të dy, Jesse dhe Céline, janë të hapur, të brishtë dhe të gatshëm të eksplorojnë mendimet, ëndrrat dhe frikërat e njëri-tjetrit, gjë që e bën lidhjen e tyre të duket të vërtetë.
Koha është një tjetër temë e rëndësishme në “Before Sunrise”. Filmi zhvillohet gjatë një nate, e cila thekson idenë se marrëdhëniet dhe momentet e lidhjes mund të jenë të kalueshme dhe efemera. Fakti që ata kanë vetëm një periudhë të kufizuar kohe për të qenë së bashku rrit tensionin në ndërveprimet e tyre, duke e bërë secilën bisedë dhe moment të duket të rëndësishëm. Koha gjithashtu luan në idenë e natyrës kalimtare të jetës dhe dashurisë – ideja që ndoshta kemi vetëm një moment të shkurtër për të përjetuar diçka vërtet të rëndësishme.
Pjesa qendrore e filmit qëndron te dialogët mes Xhesi dhe Selin. Bisedat e tyre mbulojnë një gamë të gjerë temash: dashuria, jeta, vdekja, fati, natyra e marrëdhënieve dhe kush është njeriu. Skripti i filmit është i mbushur me meditime filozofike që duken natyrale dhe të vërteta, pasi të dy personazhet janë në kërkim të kuptimit në jetët e tyre. Bisedat e tyre janë intelektuale dhe introspektive, por nuk duken të mbushura me arrogancë; përkundrazi, ato pasqyrojnë kuriozitetin dhe brishtësinë që lindin nga bisedat intime.
Të dy personazhet, Xhesi dhe Selin, kalojnë një zhvillim të ndjeshëm, por të rëndësishëm gjatë filmit. Xhesi është një amerikan cinik që fillimisht duket i zhgënjyer, ndërsa Selin është një vajzë më ideale dhe introspektive franceze. Ndërsa nata kalon, ata hapen për njëri-tjetrin, duke zbuluar frikërat, dëshirat dhe shpresat për të ardhmen. Filmi thekson se si njerëzit mund të rriten dhe ndryshojnë kur i lejojnë vetes të jenë të brishtë dhe të lidhur me të tjerët.
Vetë qyteti i Vjenës luan një rol kyç në krijimin e atmosferës së filmit. Ky qytet duket gati si një personazh i tretë në film, duke ofruar një sfond romantik dhe të amshuar për takimin e Xhesit dhe Selines. Puna me kamerën shpesh i ndjek ngushtësisht personazhet, duke rritur ndjesinë e intimitetit dhe duke panoramuar bukurinë e qetë të rrugëve natën. Përdorimi i planeve të gjata e të pandërprera gjithashtu shton ndjesinë e përfshirjes, duke i tërhequr shikuesit në botën e personazheve dhe duke lejuar që fluksimi natyral i bisedave të tyre të jetë në qendër të vëmendjes.
Epilogu
“Before Sunrise” dallohet në gjininë romantike për shkak të fokusit të tij te biseda dhe lidhja njerëzore, në vend të konventave të zakonshme narrative. Ai kap magjinë e një takimi kalimtar dhe shqyrton kompleksitetin e dashurisë, kohës dhe mënyrës se si ne gjejmë kuptim në jetët tona. Suksesi i filmit qëndron në autenticitetin e tij, thjeshtësinë dhe interpretimet e aktorëve kryesorë, të cilët i japin jetë idesë filozofike të skenarit në një mënyrë natyrale e tërheqëse. Theksi i filmit mbi dialogun dhe rritjen personale ka një jehonë te shikuesit, duke e bërë atë një eksplorim të pavdekshëm të marrëdhënieve njerëzore.
Pas një nate së bashku, Xhesi dhe Selin ndahen, duke rënë dakord të takohen përsëri pas gjashtë muajsh. Filmi përfundon pa një zgjidhje të qartë, duke lënë të pasigurt të ardhmen e marrëdhënies së tyre. Kjo pasiguri pasqyron realitetin e shumë marrëdhënieve, ku rezultatet shpesh janë të panjohura dhe natyra e dashurisë është e paparashikueshme. Përfundimi sugjeron se ndonjëherë, ajo që ka rëndësi është lidhja në çast, sesa të shqetësohesh për atë që do të ndodhë në të ardhmen.
Post
“The Before trilogy” përbëhet nga tre filma romantikë me regji të Riçard Linkletër dhe aktorët Et’han Huke dhe Zhyli Delpi. Triologjia nis me “Before Sunrise” që u prodhua në vitin 1995, duke vazhduar me “Before Sunset” në vitin 2004 si dhe “Before Midnight” në vitit 2013.
