5 korrik 1962
Më 5 korrik 1962, Algjeria shpalli zyrtarisht pavarësinë nga Franca, duke i dhënë fund një prej kapitujve më të përgjakshëm dhe më të rëndësishëm të dekolonizimit në shekullin XX. Ishte përmbyllja e një lufte të gjatë 8-vjeçare, e njohur si Lufta e Pavarësisë së Algjerisë (La Guerre d’Algérie), që filloi në nëntor të vitit 1954 dhe solli jo vetëm largimin e një fuqie koloniale, por edhe formësimin e vetëdijes kombëtare algjeriane.
Sfondi historik
Franca kishte sunduar Algjerinë që nga viti 1830, duke e kthyer atë jo thjesht në një koloni, por në një territor të integruar të metropolit francez, me mbi 1 milion kolonë evropianë (pied-noirs) që gëzonin të gjitha privilegjet, ndërsa shumica myslimane algjeriane trajtohej si qytetare e klasës së dytë. Kjo pabarazi e thellë etnike, ekonomike dhe politike, në një vend me histori, kulturë dhe identitet të pasur vendas, shkaktoi tensione të pandërprera.
Lufta e Pavarësisë (1954–1962)
Lufta shpërtheu më 1 nëntor 1954, kur Fronti i Çlirimit Kombëtar (FLN) nisi një seri sulmesh të koordinuara kundër objektivave franceze, duke u shndërruar shpejt në një konflikt të përgjithshëm. Ishte një luftë guerile, por edhe një luftë urbane, me akte të dhunshme nga të dy palët: FLN shpesh përdori atentate dhe terror ndaj civilëve, ndërsa ushtria franceze u përfshi në tortura sistematike, zhdukje dhe represion brutal, veçanërisht në qytetin e Algjerit dhe zonat malore.
Lufta la pas rreth 1 milion të vdekur, shumica algjerianë, dhe plagë të thella në të dy shoqëritë – algjeriane dhe franceze. Por përtej dhunës, ajo bashkoi popullsinë algjeriane, edhe pse në fillim e ndarë mes rrugëve të ndryshme politike dhe sociale, përreth kauzës së pavarësisë dhe filozofisë së antikolonializmit që po përhapej në të gjithë Afrikën dhe Azinë gjatë asaj periudhe.
Rruga drejt pavarësisë
Nën presionin ndërkombëtar, krizës politike në Francë dhe rezistencës së palëkundur algjeriane, presidenti francez Sharl de Gol nisi negociatat me FLN-në, që kulmuan me Marrëveshjet e Evianit më 18 mars 1962, duke parashikuar armëpushimin dhe një referendum për vetëvendosje.
Më 1 korrik 1962, u mbajt referendumi ku 99.7% e votuesve u shprehën për pavarësinë. Më pas, më 5 korrik, në përvjetorin e pushtimit francez të Algjerisë në 1830, u shpall pavarësia zyrtare. Algjeria u bë shtet sovran, dhe shumë shpejt anëtare e OKB-së dhe pjesë e Lëvizjes së të Painkuadruarve.
Trashëgimia historike
Pavarësia e Algjerisë u kthye në një nga simbolet më të forta të luftës antikolonialiste në shekullin XX. Lufta, edhe pse vëllavrasëse në shumë raste, ku shqiptarët algjerianë që shërbenin në ushtrinë franceze u ndeshën me bashkëkombësit e tyre, përfundimisht formësoi një ndjenjë të re të bashkimit kombëtar. Ajo solli në qendër të vetëdijes popullore dinjitetin kombëtar, sakrificën dhe qëndrueshmërinë ndaj dominimit të huaj.
Për Francën, humbja e Algjerisë shënoi fundin e perandorisë koloniale klasike, ndërsa për botën në zhvillim, Algjeria u bë një zë i fuqishëm i solidaritetit antikolonial, shpesh mikpritëse e lëvizjeve revolucionare dhe udhëheqësve të vendeve në tranzicion drejt pavarësisë.
Pavarësia e vitit 1962, më shumë se një akt diplomatik, ishte kryqëzimi i gjakut, guximit dhe idealizmit, që i dha formë një kombi të lirë dhe shënoi një kthesë historike për Afrikën Veriore dhe të gjithë botën post-koloniale.
Përgatiti: L.Veizi
