Ndërsa valët e të nxehtit vazhdojnë të djegin pjesë të Hemisferës Veriore, shkencëtarët po zbulojnë një tjetër rrezik të fshehur të temperaturave ekstreme: ato jo vetëm që na bëjnë të ndihemi keq, por mund të përshpejtojnë plakjen tonë biologjike. Kërkimet e reja dhe në rritje tregojnë se ekspozimi i zgjatur ndaj nxehtësisë mund të dëmtojë qelizat dhe indet tona, duke sjellë pasoja afatgjata shëndetësore.
Mosha kronologjike është thjesht kohëzgjatja e jetës, por mosha biologjike (epigjenetike) mat funksionimin real të qelizave dhe indeve. Një moshë biologjike e përshpejtuar shërben si një “kanarinë në minierën e qymyrit” për rrezikun e ardhshëm të sëmundjeve të tilla si kanceri, demenca dhe diabeti, si dhe vdekjen e hershme, shpjegon Jennifer Ailshire, profesoreshë e gjerontologjisë dhe sociologjisë. Ndërsa ndryshimi i klimës sjell valë të nxehti më të rënda dhe më të gjata, është urgjente të kuptojmë se si nxehtësia po dëmton shëndetin e njeriut në nivel qelizor.
Si nxihet plakja nga nxehtësia?
ADN-ja jonë, plani bazë i funksionimit të trupit, është i pandryshueshëm. Megjithatë, mënyra se si shprehet ADN-ja mund të ndikohet nga faktorë të jashtëm që shkaktojnë modifikime kimike – duke i “ndezur” ose “fikur” gjenet. Ndër këta faktorë përfshihen sjelljet si pirja e duhanit, mungesa e ushtrimeve, dhe faktorët mjedisorë si nxehtësia.
Nxehtësia e streson trupin, duke e detyruar atë të punojë më shumë për t’u ftohur, gjë që mund të dëmtojë qelizat. Ndërsa njëfarë stresi nga nxehtësia mund të jetë i dobishëm për rritjen e rezistencës, ekspozimi i zgjatur e sforcon trupin dhe sjell pasoja afatgjata.
Hulumtimet mbi kafshët kanë treguar lidhje të forta midis nxehtësisë dhe plakjes së përshpejtuar. Studimi i parë në shkallë popullsie mbi njerëzit, i realizuar nga Ailshire dhe Eunyoung Choi dhe i publikuar në shkurt, analizoi mostra gjaku nga mbi 3,600 persona në SHBA, të moshës 56 vjeç e lart. Ata zbuluan se njerëzit që përjetuan të paktën 140 ditë me nxehtësi ekstreme në vit (kur indeksi i nxehtësisë ishte mbi 90 gradë Fahrenheit) plakeshin deri në 14 muaj më shpejt se ata në vende me më pak se 10 ditë nxehtësie ekstreme.
Forca e kësaj lidhjeje ishte domethënëse: nxehtësia ekstreme kishte të njëjtin ndikim në plakje si pirja e duhanit ose përdorimi i tepërt i alkoolit. Këto gjetje mbështeten nga studime të tjera, përfshirë një studim të vitit 2023 në Gjermani, i cili zbuloi se ndikimet ishin veçanërisht të theksuara tek gratë dhe personat me diabet ose obezitet. Madje, efektet mund të fillojnë para lindjes, siç tregoi një studim i vitit 2024 mbi fëmijët në Kenia të ekspozuar ndaj thatësirës si fetuse.
Si të mbrohemi?
Edhe pse këto gjetje janë shqetësuese, Ailshire thekson se nuk nënkupton që të gjithë ata që jetojnë në vende të nxehta do të plaken më shpejt. Çdo person ka faktorë rreziku individualë dhe ka mënyra për t’u përshtatur.
Mënyra thelbësore për të mbrojtur veten përfshijnë aksesin në ajër të kondicionuar ose mjedise të freskëta, shmangien e ushtrimeve fizike gjatë pjesëve më të nxehta të ditës, si dhe një ushqyerje të mirë dhe aktivitet fizik të rregullt (në oraret më të freskëta). Shkencëtarët gjithashtu kanë zbuluar se disa ilaçe, si metformina dhe Ozempic, mund të ngadalësojnë plakjen.
Ailshire sugjeron se nëse njerëzit mund të ndryshojnë ose gjejnë mënyra për t’u përshtatur me nivelet e tyre të ekspozimit ndaj nxehtësisë, mund të jetë e mundur të ngadalësohet ose të përmbyset procesi i përshpejtuar i plakjes. “Ky nuk është dëmtim i përhershëm; është një tregues i potencialit për dëmtim të përhershëm. Nuk do të thotë domosdoshmërisht se ky dëm është bërë,” shpjegoi ajo.
Fusha e studimit është ende shumë e re, por ndërsa temperaturat vazhdojnë të rriten, shkencëtarët do të kenë më shumë të dhëna për të kuptuar ndikimin e nxehtësisë në trupin tonë dhe kush është më i prekshëm. “Nëse nuk mund të bëjmë asgjë për rritjen e temperaturave, atëherë të paktën duhet të rrisim ndërgjegjësimin dhe të gjejmë strategji,” përfundoi Ailshire, “Duhet të ketë një mënyrë që ta kalojmë këtë.”/kb
