1 gusht 1914 – Lufta e Parë Botërore
Përgatiti: Leonard Veizi
Në korrik 1914, pas vrasjes së arqidukës Franz Ferdinand të Austro-Hungarisë në Sarajevë, ngjarjet u zhvilluan me shpejtësi drejt një lufte evropiane. Austro-Hungaria i shpalli luftë Serbisë më 28 korrik 1914, dhe Rusia – aleate e Serbisë – filloi të mobilizonte trupat.
Më 1 gusht 1914, Gjermania, aleate e Austro-Hungarisë, i shpalli luftë Rusisë, duke e hapur zyrtarisht Frontin Lindor të Luftës së Parë Botërore.
Ndryshe nga Fronti Perëndimor që u shndërrua në luftë statike me llogore, Fronti Lindor ishte më i lëvizshëm, më i gjerë dhe më kaotik.
Sukseset gjermane – kthimi i Leninit në Rusi
Gjermanët, nën komandën e gjeneralëve Paul von Hindenburg dhe Erich Ludendorff, shënuan fitore vendimtare në Betejën e Tannenbergut (gusht 1914), ku shkatërruan një ushtri të tërë ruse.
Nga 1915 e tutje, Gjermania dhe Austro-Hungaria shtynë forcat ruse drejt lindjes dhe pushtuan territore në Poloni, Lituani, Letoni, dhe Ukrainë.
Por ndërkohë, Rusia po përjetonte krizë të brendshme politike dhe sociale: varfëri, humbje të mëdha ushtarake, mungesa ushqimi dhe pakënaqësi ndaj carit Nikolla II.
Duke parë kaosin e brendshëm në Rusi, Gjermania pa një mundësi të artë për ta nxjerrë Rusinë nga lufta.
Në prill 1917, qeveria gjermane lejoi Vladimir Leninin, udhëheqësin e bolshevikëve në mërgim, të udhëtonte nga Zvicra nëpër Gjermani e më pas në Rusi përmes një “treni të mbyllur”.
Gjermania besonte se Lenini dhe bolshevikët mund të destabilizonin më tej Rusinë, duke e detyruar atë të largohej nga lufta dhe duke liruar kështu forcat gjermane për t’u përqendruar në Frontin Perëndimor.
Historianët pranojnë se Gjermania i dha Leninit mbështetje financiare të madhe, që përfshinte miliona marka gjermane, të përdorura për propagandë, organizim dhe përmbysjen e qeverisë ruse.
Revolucioni Rus dhe largimi nga lufta
Tetor 1917: Bolshevikët morën pushtetin në Revolucionin e Tetorit.
Mars 1918: Rusia nënshkroi Traktatin e Brest-Litovsk me Gjermaninë, duke dalë zyrtarisht nga Lufta e Parë Botërore dhe duke lëshuar territore të mëdha.
Kjo ishte një fitore e madhe për Gjermaninë në planin ushtarak, sepse tani mund të zhvendoste trupat në Frontin Perëndimor, ku beteja me Francën dhe Britaninë po vazhdonte prej vitesh.
Megjithatë, fitorja në lindje nuk e shpëtoi Gjermaninë.
Që nga pranvera e vitit 1918, Shtetet e Bashkuara të Amerikës filluan të dërgojnë deri në 10,000 ushtarë në ditë në Evropë.
Ekonomia gjermane ishte e rraskapitur; kishte mungesë ushqimi, karburanti dhe moralit ushtarak.
Në korrik-nëntor 1918, Ofensiva e Përbashkët Aleate në Perëndim theu frontin gjerman.
Më 11 nëntor 1918, Gjermania u detyrua të kapitullonte, duke nënshkruar armëpushimin në Compiegne, që i dha fund Luftës së Parë Botërore.
