Mëngjesin e 15 gushtit 1940, gjatë kremtimeve të Fjetjes së Shën Mërisë në ishullin e Tinosit, një nga festat më të rëndësishme fetare të Greqisë, kryqëzori grek Elli ishte ankoruar në port si pjesë e ceremonive dhe për të dhënë nderimet detare. Atmosfera ishte e qetë, me pelegrinë dhe civilë të shumtë të mbledhur për festën, në një kohë kur Greqia ishte ende zyrtarisht neutrale dhe nuk ishte përfshirë në Luftën e Dytë Botërore.
Papritur, një nëndetëse italiane – më vonë e identifikuar si Delfino – lëshoi një silur kundër anijes greke. Goditja ishte fatale: Elli u përfshi nga flakët dhe u fundos. Sulmi ndodhi në ujërat territoriale greke dhe gjatë kohës së paqes, duke tronditur opinionin publik. Si pasojë, 10 oficerë dhe marinarë humbën jetën dhe 24 të tjerë u plagosën.
Një provokim i qëllimshëm
Italia e Benito Musolinit, e cila në atë kohë po ushtronte presion mbi Greqinë për t’u rreshtuar në boshtin fashist, nuk pranoi menjëherë përgjegjësinë për incidentin. Zyrtarisht, Roma mohoi çdo lidhje, por për autoritetet greke ishte e qartë se sulmi ishte një provokim i hapur për të frikësuar vendin dhe për të testuar gatishmërinë e tij ushtarake. Ngjarja u bë shenjë paralajmëruese për pushtimin italian që do të ndodhte më 28 tetor 1940, duke nisur Luftën Italo–Greke.
Pasojat dhe dëmshpërblimi
Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, kur Italia fashiste kishte rënë dhe vendi ishte nën qeveri të re, Roma pranoi të paguante dëmshpërblim Greqisë për fundosjen e Elli-t. Ky veprim, ndonëse simbolik, nuk e fshiu kujtimin e dhimbshëm të sulmit, i cili për grekët u bë një nga episodet më të paharrueshme të padrejtësisë gjatë luftës.
Trashëgimia
Çdo vit, më 15 gusht, në Greqi, përveç festës fetare të Fjetjes së Shën Mërisë, mbahet edhe një ceremoni përkujtimore për ekuipazhin e Elli-t. Ky incident mbetet shembull i qartë se si agresioni i fshehur dhe provokimet politike mund të shkatërrojnë paqen, edhe kur lufta ende nuk ka nisur zyrtarisht.
Përgatiti: L.Veizi
