Viti ishte 1896. Tre eksplorues – Skookum Jim Mason, kushëriri i tij Dawson Charlie dhe gjuetari amerikan George Carmack – po udhëtonin përgjatë përroit Rabbit, një degë e lumit Klondike, në kufirin verior të Alaskës dhe territorit të Yukoni-t në Kanada. Me ta ishte edhe Kate, gruaja e George-it, e njohur ndryshe si Shaaw Tláa, pjesëtare e fisit Tagish.
Në fund të gushtit, teksa po kërkonin ushqim dhe vend për kamp, ata zbuluan grimca ari në shtratin e përroit. Zbulimi nuk ishte i pari në rajon, por sasia dhe pastërtia e metalit të çmuar tejkaloi çdo pritshmëri. Brenda pak ditësh, lajmi udhëtoi me shpejtësinë e erës drejt qytetit port të Skagway-t, pastaj në Vancouver, Seattle dhe San Francisco.
Fjala magjike: Klondike
Psikologjikisht, ari i Klondike-s u bë një premtim i arritshëm, një magnet që tërhiqte si ata që ëndërronin pasuri të menjëhershme, ashtu edhe aventurierët që kërkonin lavdi. Ai ishte njëkohësisht i vrazhdë dhe romantik, i dhunshëm dhe poetik – një sfidë që të përplaste me natyrën e egër dhe një mundësi për të ndryshuar fatin brenda natës.
Gazetat e kohës, me tituj sensacionalë, e kthyen ngjarjen në mit: një tokë e ngrirë ku lumenjtë rridhnin të shndritshëm nga grimcat e arit, ku çdo guralec mund të ishte pasaportë për në një jetë të re.
Eksodi i madh
Brenda pak muajsh, filloi ajo që historia e quan Ethet e arit të Klondike-s. Rreth 100.000 njerëz nga e gjithë Amerika e Veriut u nisën drejt veriut të ashpër. Pak prej tyre e kuptonin realitetin: udhëtimi përmes kalimeve të mbuluara me dëborë, transportimi i tonelatave me furnizime të detyruara nga autoritetet kanadeze për të mbijetuar dimrin, dhe temperaturat që zbrisnin deri në -40°C.
Shumë u ndalën përgjysmë, të rraskapitur nga uria dhe sëmundjet. Disa humbën jetën gjatë rrugës, të tjerë u kthyen mbrapsht, të thyer shpirtërisht. Vetëm rreth 30–40 mijë arritën në rajonin e Klondike-s, dhe nga ata, një pjesë e vogël u bë vërtet e pasur.
Pasuria dhe hiri
Ata që gjetën ar nuk gjetën gjithmonë lumturi. Shumë e humbën pasurinë në lojëra bixhozi, alkool dhe mashtrime. Tregtarët, pronarët e salloneve dhe bankierët shpesh fituan më shumë se vetë minatorët. Kur ethet u shuan rreth vitit 1899, Klondike kishte ndryshuar përgjithmonë – jo vetëm gjeografinë e tij, por edhe shpirtin e atyre që e kishin parë si tokën e premtuar.
Ethet e arit në Klondike mbeten një kapitull i jashtëzakonshëm në historinë e Amerikës së Veriut: një tregim ku shpresa, lakmia, trimëria dhe tragjedia ecin krah për krah në tokën ku ëndrrat shkëlqenin me ngjyrën e arit… dhe shpesh përfundonin të varrosura nën akull.
Përgatiti: L.Veizi
